Stefán Niclas Stefánsson lyfjafræðingur hefur áhyggjur af þróun mála hér á landi varðandi lyfið Elvanse. Stefán bendir á þetta í aðsendri grein í Morgunblaðinu í dag.

Elvanse hefur verið talsvert í umræðunni hér á landi en mikill skortur hefur verið á lyfinu síðustu vikur. Lyfið hefur gefið góða raun við meðhöndlun á ADHD en ýmsir hafa bent á að mögulega séu of margir á lyfinu hér á landi. Til dæmis Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir, formaður Lyfjafræðingafélags Íslands, sem sagði í samtali við Morgunblaðið í nóvember.

„Það er verið að setja fólk beint á þetta lyf, sem stríðir algerlega gegn verklagsreglum Sjúkratrygginga Íslands (SÍ). Þetta lyf er amfetamínafleiða, eins nálægt amfetamíni og ADHD-lyf verða.“

Getur snúist upp í andhverfu sína

Í grein sinni segir Stefán að Elvanse búi yfir ótvíræðum kostum og hafi gefið góða raun í skömmum upp að 70 mg.

„Nota­gildi þess bygg­ist á því að það sé notað á rétt­an hátt. Sé þess ekki gætt get­ur það hæg­lega snú­ist upp í and­hverfu sína,“ segir hann.

Hann bendir á að þó hámarksskammtur af lyfinu sé 70 mg virðist annað lögmál ríkja hér á landi.

„Hér hef­ur ríkt al­gjör villta-vest­urs-stemn­ing og fag­mennsk­an í mörg­um til­vik­um ekki setið í fyr­ir­rúmi. Þannig hafa sum­ir lækn­ar ein­sett sér að virða fyr­ir­mæli lyfja­fram­leiðand­ans um há­marks­skammt að vett­ugi. Með einkunn­ar­orðin „I did it my way“ að leiðarljósi hef­ur fólki verið ávísað marg­föld­um há­marks­skömmt­um af lyf­inu og því deilt út eins og smá­kök­um. Það er með ólík­ind­um að fá­ein­ir lækn­ar skuli ávísa lyf­inu í kol­röng­um skömmt­um sem reynst geta fólki skaðleg­ir.“

Skyndidauðsföll þegar þekkt

Stefán segir að Óttar Guðmundsson geðlæknir hafi nýlega bent á að fíklum í Krýsuvík væri ávísað allt að fjórföldum hámarksskammti og fíklarnir sjálfir fengju miklu um það ráðið.

„Meira að segja hjarta­sjúk­ling­um er ávísað risa­skömmt­um þris­var á dag þótt aðeins eigi að taka lyfið einu sinni á dag, að morgni. Auðvelt virðist vera að fá lyfja­skír­teini fyr­ir lyf­inu. Þótt lyfið sé ekki ætlað þeim sem eiga við fíkni­vanda að stríða hafa fjöl­marg­ir fíkl­ar, sem eru á ýms­um slævandi og at­hygl­is­skerðandi lyfj­um, fengið lyfja­skír­teini. Það er farið á svig við marg­ar aðvar­an­ir sem til­tekn­ar eru á fylgiseðlin­um. Það vek­ur því undr­un að Sjúkra­trygg­ing­ar Íslands skuli niður­greiða marg­falda há­marks­skammta af lyf­inu sem eng­ar klín­ísk­ar rann­sókn­ir styðja og ógna meira að segja heilsu fólks. Þótt Elvanse hafi ekki verið mörg ár á markaði eru þegar þekkt skyndi­dauðsföll vegna ofskömmt­un­ar þess,“ segir Stefán í greininni.

Geta selt hluta af lyfinu

Hann segir að þó að aðeins sé leyfilegt að hafa einn lyfseðil fyrir lyfinu í tilteknum styrkleika í gáttinni séu oft fleiri lyfseðlar í sama styrk­leika sett­ir í gátt­ina og stund­um all­ir styrkleikar af lyf­inu.

„Svo reyn­ir fólk að leysa allt út. Yf­ir­leitt er ekki til­greint á lyf­seðli hver dag­leg­ur skammt­ur á að vera og oft­ast er ógern­ing­ur að ná sam­bandi við lækna til að inna þá eft­ir því. Mörg­um er ávísað svo miklu magni að þeir geta selt hluta af því,“ segir Stefán sem endar grein sína á þessum orðum:

„Þótt skort­ur sé á lyf­inu í flest­um lönd­um er ekki ýkja langt síðan nóg var til af Elvanse í land­inu, en það kláraðist á met­hraða, enda marg­ir með alla styrk­leika í gátt­inni og oft fleiri lyf­seðla af sama styrk­leika.

Hér stefn­ir í Elvanse-far­ald­ur ef fram fer sem horf­ir. Það er af­leitt þegar fólk sem ekki ætti að vera á lyf­inu sóp­ar til sín þeim pakkn­ing­um sem til lands­ins ber­ast á kostnað þeirra fjöl­mörgu sem nauðsyn­lega þurfa á lyf­inu að halda. Sérstaða Íslend­inga fel­ur ekki í sér að þeir þurfi að nota allt aðrar skammta­stærðir en tíðkast ann­ars staðar. Það er því brýnt að lyf­inu sé ekki ávísað í hærri skömmt­um en leyfi­legt er.“