Ásthildur Lóa Þórsdóttir, formaður Hagsmunasamtaka heimilanna, fer ófögrum orðum um embætti umboðsmanns skuldara í pistli sem birtist á Vísi rétt í þessu.
Þar rekur hún hvernig umboðsmaður skuldara sé í reynd umboðsmaður fjármálafyrirtækjanna og gæti fyrst og fremst þeirra hagsmuna, en ekki hagsmuna skuldarans.
„Í raun má segja að með embættinu hafi verið vaktar falsvonir hjá skuldurum um að á þá yrði hlustað og fundnar fyrir þá lausnir, á meðan hlutverk þess var hreinlega að lengja í snörunni án þess að leysa fólk úr henni.“
Skuldari geti leitað til umboðsmanns skuldara sem veiti ráðgjöf sem felst fyrst og fremst í því að finna út hversu mikinn pening skuldari getur greitt bönkum í mánuði hverjum.
„Umboðsmaður skuldara ætti því með réttu að heita Umboðsmaður fjármálafyrirtækja, því hans lögbundna hlutverk er að sjá til þess að skjólstæðingar hans greiði bankanum það sem bankinn telur hann eiga að greiða.“
Ásthildur rekur aðdraganda þess að embættið umboðsmanns skuldara (UMS) var stofnað í kjölfar hrunsins. Stjórnvöld hafi þá ákveðið að varpa skuldinni og afleiðingunum á einstaklinga samfélagsins, frekar en þeim fjármálafyrirtækjum sem ullu hruninu.
„Engin miskunn var sýnd og engin grið voru gefin.“
Stjórnvöld hafi lofað almenning skjaldborg um heimilin en í reynd hafi skjaldborgin verið reist utan um fjármálafyrirtækin. Ríkisstjórnin hafi staðið að stærsta kennitöluflakki sögunnar þegar nýju bankarnir voru reistir á rústum gömlu bankanna.
„Þegar kennitöluskiptin voru klár og „nýir“ bankar stofnaðir á grunni þeirra gömlu, fengu „nýju“ bankarnir lánsöfnin sem höfðu verið afskrifuð, fyrir brotabrot að verðgildi sínu og nýjum kröfuhöfum var að auki lofað að ef gengistrygging lána væri dæmd ólögleg, þá myndu verða settir afturvirkir Seðlabankavextir á þau lán.
Ólöglegir skilmálar í lánssamningum er alvarlegt auðgunarbrot, fjármálaglæpur. En í stað þess að láta lögbrjótana takast á við afleiðingar gjörða sinna, þá var þeim velt yfir á fórnarlömb þeirra. Saklaust fólk með fjölskyldur, sem hafði verið fórnarlömb fjármálaglæps, var látið skammast sín fyrir það að hafa látið spunameistara og greiningadeildir bankana blekkja sig. ÞAU voru kölluð „óráðsíufólk“, ÞAU voru kölluð heimsk fyrir að taka „lán í erlendri mynt“, ÞAU voru kölluð „óskynsöm“, ÞAU voru sökuð um að ætla að „græða á lánunum“, ÞAU voru sökuð um að hafa „reist sér hurðarás um öxl“ og ýmislegt fleira.“
Fólk sem í örvæntingu hafi leitað til UMS til að komast úr fjárhagsógöngum hafi aðeins fengið hjálp því það var fjármálafyrirtækjunum í hag.
„Hlutverk UMS er í raun að lengja í snörunni og sjá hve lengi fólk þolir við áður en það gefst upp.“
Ásthildur viðurkennir að gagnrýni hennar sé óvægin og það hljóti vissulega að finnast dæmi um fjölskyldur sem UMS hafi virkilega hjálpa. En hins vegar séu dæmi um hið gagnstæði hreinlega alltof mörg.
Viðhorf UMS kristallist í þeirri háttsemi að leita að hverju sinni eftir þeim aðstæðum hjá skuldurum að komi geti í veg fyrir greiðslualögum fremur en að kanna hvort aðstæður séu fyrir því að hún sé veitt.
„Meðferðin á skuldurum eftir hrun hefur verið hræðileg og á meðan hún er ekki gerð upp, mun aldrei gróa um heilt í þessu þjóðfélagi og alveg tómt mál að tala um traust á æðstu stofnanir.“
Ásthildur og Hagsmunasamtök heimilanna hafa áður gagnrýnt embætti Umboðsmanns skuldara. Í opinu bréfi til ríkisstjórnarinnar sem birtist á Vísi í janúar, bendir Ásthildur á umtalsverðar fjárveitingar ríkisins til embættis UMS. Þar reiknaðist henni til að kostnaður við hvern þann sem fengi aðstoð UMS væri 930.000 krónur. Hagsmunasamtök heimilanna gætu gert mikið þrekvirki fyrir skuldara með aðeins brota brot af því fjármagni sem UMS hefur fengið.
Ásthildur segir að Hagsmunasamtök heimilanna hafi aðstoðað að minnsta kosti jafn marga skuldara og UMS, og hafi kostnaður vegna hvers einstaklings numið 5000. Munurinn sé 186 faldur.
„Það er einhvers staðar alveg hræðilega vitlaust gefið og því þarf að breyta!
