Petra Ingvarsdóttir kannaði stöðu innflytjenda á íslenskum vinnumarkaði í tengslum við BA-ritgerð sína úr félagsráðgjöf við Háskóla Íslands síðasta vor. Skoðaði hún meðal annars fjöldatölur um innflytjendur á íslenskum vinnumarkaði ásamt því hversu stór hluti innflytjenda á Íslandi er atvinnulaus.
Í október síðastliðnum birti DV viðtal við Nigar Khaligova sem er þrítug og hefur verið búsett á Íslandi í sjö ár, en hún er fædd og uppalin í Aserbaídsjan. Hún er með háskólagráðu í raungreinum frá heimalandi sínu og stundar í dag nám í viðskiptafræði en hún segist mæta miklum fordómum hjá vinnuveitendum. Segir hún að afar erfitt sé fyrir háskólamenntaða útlendinga að fá vinnu á Íslandi, jafnvel þó að viðkomandi tali góða íslensku og sé með dýrmæta þekkingu. Oftar en ekki reiða vinnuveitendur sig á tengslanet og sambönd, sem kemur sér illa fyrir manneskju sem hefur búið á landinu í takmarkaðan tíma.
„Ég veit ekki hvað veldur en mig grunar að þetta sé vegna þess að ég er ekki íslensk og ég á ekki „góða vini“ til þess að hjálpa mér. Mér finnst eins og fólk í stjórnunarstöðum vilji einhverra hluta vegna ekki ráða útlendinga í vinnu, nema þörf sé á. Kannski vilja þeir ekki að útlendingum vegni vel?“ segir Nigar meðal annars í viðtalinu.
Árið 2017 var metár þegar kemur að fólksflutningum til Íslands en þá fluttust samtals 14.929 einstaklingar til landsins. Í byrjun árs 2018 voru samtals 43.763 innflytjendur hérlendis og gerir það 12,6 prósent íbúafjöldans en til samanburðar voru innflytjendur heldur minna hlutfall íbúafjöldans árið 2012 eða 8 prósent. Þegar kemur að fjölda útlendinga sem búsettir voru á Íslandi árið 2018 voru Pólverjar langflestir eða samtals 19.190, næst á eftir þeim voru Litháar sem voru 4.094 og því næst Lettar sem voru 1.851.
Pólverjar eru langstærsti hluti þeirra erlendu einstaklinga sem hingað koma til búsetu og vinnu og hafa verið það allt frá því að innflytjendum hérlendis fór að fjölga í kringum aldamótin síðustu.
Í niðurstöðum Petru kemur meðal annars fram að innflytjendur á Íslandi eru að meðaltali með 8 prósentum lægri laun en íslenskir samstarfsfélagar þeirra fyrir sama starf en munurinn verður enn meiri í þeim störfum sem innflytjendur sinna aðallega, líkt og ræstingum. Auk þess er bæði menntun þeirra og starfsreynsla minna metin en þeirra íslensku, ekki síst ef þeirrar reynslu og menntunar er aflað erlendis.
Innflytjendur sinna nær eingöngu láglaunastörfum og öðrum störfum sem Íslendingar vilja ekki lengur og hafa rannsóknir sýnt að einstaklingar í slíkri stöðu séu í hvað mestri áhættu varðandi veikindi og sjúkdóma.
Ásamt ungu fólki sem er að stíga sín fyrstu skref á vinnumarkaði eiga innflytjendur mest á hættu á að vera svindlað á af atvinnurekendum.
Þá er erfitt fyrir þá að nálgast upplýsingar um réttindi sín og skyldur hérlendis, sérstaklega á tungumáli sem þeir skilja en mest efni virðist yfirleitt bara vera til á íslensku. Auk þess hefur það sýnt sig að innflytjendum finnst flókið að eiga við yfirvöld hérlendis og mikil skriffinnska sem því fylgir og hafa þeir líkt því við að vera staddur í völundarhúsi sem maður ratar ekki út úr.
Þá bendir Petra á að það sé ekki nóg með að innflytjendur sinni láglaunastörfum og séu að meðaltali með lægri laun en íslenskir vinnufélagar sínir, heldur er staða þeirra á leigumarkaðnum líka slæm og er það meðal annars vegna fordóma í þeirra garð og bágrar félagslegrar stöðu þeirra.
Uppruni innflytjendanna er einn áhrifaþáttur þegar kemur að launamismun en þeir sem eru fæddir á Norðurlöndunum eru oftast nær með hærri laun en innflytjendur frá öðrum löndum en að jafnaði eru þeir innflytjendur sem koma frá Asíu með lægstu launin. Jafnframt virðist það einnig skipta máli hversu lengi innflytjendurnir hafa dvalið á landinu en samkvæmt greiningu Hagstofunnar hafa þeir sem hér hafa dvalið í sex til níu ár að jafnaði tveimur prósentum hærri laun en þeir sem hafa verið hér í fimm ár eða minna.
Það er einnig margt sem bendir til þess að erlent vinnuafl vinni almennt lengri vinnudag en það íslenska en fái samt sem áður, eins og áður sagði, að meðaltali lægri laun fyrir sömu vinnu. Þar að auki borga þeir oft hærri leigu og verða oftar fyrir réttindabroti á vinnumarkaðnum. Einnig er hættara við að erlent vinnuafl sé jaðarsett á vinnumarkaðnum sem og í samfélaginu öllu.
Petra nefnir í lokin að svo virðist sem stjórnendum þessa lands sé vel kunnugt um stöðu innflytjenda hérlendis samanber þær skýrslur og aðgerðaráætlanir sem gefnar hafa verið út í málaflokknum. „Það er þó ekki nóg að gefa einungis út skýrslur og aðgerðaráætlanir heldur verður að fylgja þeim eftir til að þær beri árangur. Vellíðan allra samfélagsþegna er mikilvæg og eru innflytjendur þeirra á meðal.“
