Verðbólgan á Íslandi jókst í janúar og mælist ársverðbólga nú 9,9 prósent, eða 0,3 prósentum hærri heldur en í desember. Þessar fregnir hafa verið blaut tuska framan í marga, enda hafa þær aðgerðir sem áttu að spyrna á móti verðbólgunni lagst hart á mörg heimili í landinu, einkum þegar kemur að vaxtahækkunum Seðlabankans annars vegar og á þá sem eru með verðtryggðar skuldir hins vegar.
Vakti það því litla gleði þegar hækkuð verðbólga var rakin til ákvarðana ríkisstjórnarinnar um hækkanir á gjöldum um áramótin. Var hart sótt að forsætisráðherra, Katrínu Jakobsdóttur, í óundirbúnum fyrirspurnatíma á Alþingi í dag vegna málsins. Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, þingmaður Viðreisnar, sagði að ljóst væri af ákvörðunum ríkisstjórnarinnar að „breiðu bökunum er hlíft en heimilunum ekki.“
Ragnar Þór Ingólfsson formaður VR, ritaði grein sem bitist hjá Vísi í dag þar sem hann sagði verðbólguna í boði „stjórnvalda og Seðlabankans“.
Þar benti hann á að helstu áhrifaþættir verðbólgunnar væru gjaldskrárhækkanir hins opinbera á ökutæki og hækkanir á rafmagni og hita. Þetta blandist við hækkandi húsnæðiskostnað vegna stýrivaxtahækkanna. Svo bætist við almennar gjaldskrárhækkanir sem miði flestar við hækkandi verðbólgu sem þær svo sjálfar ýti undir.
„Til þess að toppa vitleysuna endanlega gæti svð Seðlabankinn tekið upp á því að hækka stýrivexti við næstu vaxtaákvörðun bankans, til að sporna við eigin skaða og hins opinbera. Verði það raunin er aðeins tvennt í stöðunni. Að gefast upp eða rísa upp.“
Ragnar segir að ekki megi gleyma því að það sé hækkun húsnæðisverðs sem hafi til þessa verið helsti drifkraftur verðbólgunnar og megi rekja það alfarið til þess að ekki hafi verið farið í mótvægisaðgerðir í kjölfar mikilla og skarpra vaxtalækkana.
„Eftir stendur almenningur í vonlausri stöðu gagnvart stjórnvöldum og Seðlabankanum sem ekki aðeins þvertaka fyrir stórkostleg mistök við efnahagsstjórn landsins heldur bæta og bæta á vandann. Fólkið flýr í. umvörpum yfir í verðtryggðu lánin sem aftur gerir stýrivexti að marklausu hagstjórnartæki. Spurningin er hver endanlegur fórnarkostnaður verður.“
Konráð S. Guðjónsson, efnahagsráðgjafi Samtaka atvinnulífsins, furðar sig á hluta stjórnvalda í hækkaðri verðbólgu á Twitter.
How it started:. How it's going: pic.twitter.com/JZp5odzPRf
— Konráð S. Guðjónsson (@konradgudjons) January 30, 2023
Og segir að skuldabréfamarkaðurinn reikni nú með því að Seðlabankinn eigi eftir að hækka vexti um rúmlega 1 prósent í viðbót fyrir árslok.
Frábært, eftir tíðindi dagsins gerir skuldabréfamarkaðurinn ráð fyrir að Seðlabankinn hækki vexti um meira en 1 prósent í viðbót fyrir árslok. Takk fyrir ekkert. pic.twitter.com/d3eq3lhV45
— Konráð S. Guðjónsson (@konradgudjons) January 30, 2023
Bergþóra Baldursdóttir, hagfræðingur hjá Íslandsbanka, bendir þó á að samkvæmt spá Íslandsbanka er búist við að verðbólgan muni hjaðna á ný á næstu mánuðum. Samkvæmt spá bankans er það hækkun á bílverði sem helst olli hækkun nú í janúar og er spáð því að verðbólga muni hjaðna næstu mánuði þrátt fyrir þetta bakslag. Gangi spár eftir ætti verðbólga að mælast 8 prósent í apríl.
Ársverðbólga í janúar mælist 9,9% og er aftur komin í hágildið frá því í júlí. Það þýðir margt en m.a.: vinstra eyrað á kisu er orðið samhverft hægra eyranu. Nú þarf bara verðbólga að hjaðna til að kisa haldist – en það er einmitt okkar spá 🐱
Meira hér: https://t.co/2qW4IULN2v pic.twitter.com/arTFkbXoRg— Bergþóra Baldursdóttir (@beggabaldurs) January 30, 2023
Formaður BHM, Friðrik Jónsson, vekur athygli á því að stjórnvöld hafi kosið leið gjaldhækkanna um áramót í stað þess að beita heldur öðrum skattaúrræðum eins og hækkun fjármagnstekjuskatts og auðlindagjalds. Fyrir það borgi landsmenn nú tvöfalt með hækkun verðbólgu.
Árið byrjar á 9,9% verðbólgu. Stjórnvöld kusu leið gjaldahækkanna um áramót í stað þess að beita frekar öðrum skattaúrræðum eins og hækkun fjármagnstekjuskatts og auðlindagjalds. Fyrir það borgum við nú tvöfalt með hækkun verðbólgu. Hvert er planið?
— Friðrik Jónsson, formaður BHM (@FormadurBHM) January 30, 2023
Neytendastamtökin segja verðbólguna gífurleg vonbrigði en þetta hafi því miður verið fyrirséð.
„Hækkun verðbólgu í janúar er að mestu komin vegna hækkana á búsi, bílum og búvörum. Þessir kostnaðarliðir eiga það sameiginlegt að hið opinbera stýrir verði þeirra að verulegu leyti með álögum. Því miður virðist það ganga eftir sem stjórn Neytendasamtakanna benti á í umsögn um fjárlagafrumvarpið, að krónutöluhækkanir gjalda ríkisins skila sér beint út í verðbólguna.
Staðan er grafalvarleg og stjórn Neytendasamtakanna skorar á stjórnvöld að ganga á undan með góðu fordæmi og gera allt sem í þeirra valdi stendur til að draga úr verðbólgu.“
Róbert Farestveit, hagfræðingur, Alþýðusambands Íslands, sagði í samtali við RÚV í dag að verðbólgan hækki fyrst og fremst vegna hækkunar skatta og opinberra gjalda. ASÍ hafi áhyggjur af þessu í ljósi þess að varað hafi verið við þessu þegar fjárlagafrumvarpið var í vinnslu. Heppilegra hefði verið að fara aðrar leiðir við tekjuöflun. Hið opinbera sé nú að kynda undir verðbólguna.
Var Róbert þó einnig á þeirri skoðun að verðbólguhorfur séu enn þokkanlegar svo allt bendi til þess að verðbólgan hjaðni á þessu ári.
