Gerður Kristný og Helgi Hallgrímsson fengu í dag Íslensku bókmenntaverðlaunin og eru bæði vel að þeim komin.

Í nóvember, stuttu eftir að ég fékk Sveppabókina eftir Helga í hendurnar, skrifaði  ég þessa grein:

— — —

Ég get ekki sagt að sveppir séu beinlínis á áhugasviði mínu.

Einu sinni tíndi ég reyndar lerkisveppi austur í Hallormsstaðaskógi. Það tókst alveg bærilega. Enginn sem át sveppina veiktist.

Ég borða sveppi eins og annað fólk, en því miður hef ég aldrei smakkað þá rándýru sveppi sem má finna í skóglendi sunnar í álfunni og nefnast truffes.

Svo datt upp í hendurnar á mér bók um sveppi og ég fór að lesa hana. Hef gluggað í þetta rit nokkur kvöld í röð.

Og nú hef ég komist að því að það eru sveppir allt í kringum okkur, á líkama okkar, í matvælum, já alls staðar í náttúrunni. Þeir valda fúa, myglu, niðurbroti í náttúrunni, lifa sníkjulífi, kalla fram ofskynjanir, valda sjúkdómum í dýrum og plöntum, framleiða penicillin, eru notaðir til að framleiða osta og áfengi.

Ég er meira að segja orðinn svolítið nojaður út af þessu. Á Íslandi munu vera til um 2000 tegundir af sveppum, en flestir eru þess eðlis að þá ber aldrei fyrir augu. Og í heiminum er talið að séu til um 70 þúsund sveppategundir.

Þetta stendur í bókinni sem nefnist einfaldlega Sveppabókin, íslenskir sveppir og sveppafræði, og er eftir Helga Hallgrímsson náttúrufræðing.

Í ritinu kemur meðal annars fram að sveppaát var litið hornauga í Norður-Evrópu á  fyrri tíð. Íslenska nafnið gorkúla lýsir ágætlega viðhorfinu til sveppa – sums staðar voru þeir jafnvel  taldir vera komnir frá hinum illa. Sveppaneysla fór að berast norðureftir frá Frakklandi á seinni hluta 18.aldar, og segir í Ferðabók Eggerts og Bjarna frá 1772 að í Skagafirði hafi þeir félagar fengið „sveppakál“, en það var grautur eða stappa „úr algengustu sveppategundinni“.  Líklegt er að þarna hafi verið erlend áhrif, í gegnum Hólastað.

Það átti eftir að líða langur tími áður en sveppir voru nýttir að ráði til matar á Íslandi og segir Þorvaldur Thoroddsen í Íslandslýsingu sinni árið 1900 að víða vaxi ætar sveppategundir, en „þær eru eigi notaðar“. Í raun er  það ekki fyrr en um miðja tuttugustu öld að sveppaneysla fer að verða almenn. Hún er reyndar dálítið fábreytt hér – byggir aðallega á „Flúðasveppum“ – en í náttúrunni má finna furðu marga góða matsveppi og segir í bók Helga að nálægt 30 sveppategunum á Íslandi séu vel ætar eða góðar til átu.