Eftir byltinguna í Rússlandi og valdatöku Leníns og Stalíns byggði kommúnisminn á tvennu.
Lygum og fjöldamorðum.
Eftir hungursneyðina miklu í Úkraínu, útrýmingu bændastéttarinnar, sýndarréttarhöldin 1936-38 og borgarastríðið á Spáni fóru margir að sjá í gegnum bixið. Fjöldi menntamanna á Vesturlöndum sneri baki við kommúnismanum – víða í vestrænum fjölmiðlum mátti lesa hvernig sæluríkið var að virka í reynd.
Kommúnisminn náði sér aftur á strik eftir stríð. Menn dáðust að fórnum Sovétmanna í stríðinu, sáu Stalín í ljóma sigursins, kommúnisma var komið á í ríkjum Austur-Evrópu og í Kína komust kommúnistar til valda 1949.
Kommúnisminn gekk semsagt í endurnýjun lífdaga á þessum tíma. En það fór fljótt að falla á myndina.
Það var erfitt að trúa eftir sýndarréttarhöld Tékkóslóvakíu og fleiri ríkjum Austur-Evrópu, uppreisnina í Berlín 1953, leyniræðu Krjútsjofs, Ungverjaland 1956, byggingu Berlínarmúrsins 1961 – og eftir Tékkó 1968 og birtingu Eyjahafsins Gúlags eftir Solshenitsyn var það eiginlega ómögulegt.
Þeir voru þó furðu margir sem héldu í trúnna og aðrir sem höfðu séð hvernig var í pottinn búið kusu af þegja – af hugleysi eða vegna hagsmuna. Svo voru reyndar aðrir sem fóru að leita sér að nýjum og endurbættum átrúnaði – í Kína menningarbyltingarinnar, Vietnam Hós frænda eða jafnvel í Albaníu. Núorðið virkar það grátbroslegt.
Þetta er saga sem er sjálfsagt að rifja upp – og fráleitt að afgreiða hana einungis vegna þess að Hannes Hólmsteinn Gissuararsson skráir hana. Ef hins vegar Hannes er of djarftækur í að bendla fólk við kommúnisma sem á það ekki skilið eða skella á það kommastimpli er sjálfsagt að leiðrétta það. Hannes er fljótvirkur, ekki alltaf nákvæmur og á það til að fella sleggjudóma.
En þá er þess náttúrlega að gæta Íslendingar eru ekki einir á báti. Bók Hannesar um íslenska kommúnista kemur í kjölfarið á þýðingu hans á Svörtu bókinni um kommúnismann, það er franskt rit sem kom út árið 1997.
Kommúnistar voru sterkir í Frakklandi – líkt og á Íslandi – og eftir útkomu bókarinnar urðu miklar umræður um kommúnista og meðreiðarsveina þeirra. Sumir komu ansi illa út úr þeim, og má jafnvel segja að minning heimspekingsins Jean-Paul Sartres hafi ekki borið sitt bar síðan. Hann gekk furðu langt í þjónkun sinni við kommúnismann.
Annað sem Hannesi er borið á brýn er að vera stækur kommahatari sem hafi gengið erinda engu betri stefnu – semsagt frjálshyggjunnar. Frjálshyggjan hefur reynst vera býsna gölluð kenning, hún skilur víða eftir sviðna jörð og kannski endar hún á öskuhaugum sögunnar – en samt hefur ekki verið sett upp neitt gúlag í hennar nafni.
Annars hef ég bent sumum sem láta það fara svo óskaplega í taugarnar á sér að Hannes sé að nafngreina íslenska kommúnista að nú væri ráð að taka saman bók sem væri ekki vanþörf á að skrifa, eins konar spillingarsögu Íslands þar sem væri meðal annars farið yfir hermang, helmingaskipti, lóðabrask, stöðuveitingar og fleira.
Þar voru kjötkatlar sem íslenskir kommúnistar fengu helst ekki að komast að, þótt þeir bættu sér það aðeins upp með ferðum til austantjaldslanda, Rússagulli, Sovétviðskiptum og sumarleyfisferðum til Svartahafsins.
