„Ísland er eina NATO-ríkið án varnarmálaráðuneytis. Þótt landið hafi ekki eigin her hefur það skuld bindingar samkvæmt bandalaginu og gegnir mikilvægu hlutverki í öryggi Norður-Atlantshafsins og á norðurskautinu. Það er því tímabært að íslensk stjórnvöld marki skýrari stefnu og endurskoði stjórnsýslulega skipan varnarmála með stofnun varnarmálaráðuneytis,“ segir Bjarni Már Magnússon, deildarforseti og prófessor við lagadeild Háskólans á Bifröst, í aðsendri grein í Morgunblaðinu í dag.
Áþekk grein Bjarna Más vakti mikla athygli og umtal í síðustu viku en þar taldi hann þörf á því að íslensk stjórnvöld myndu stofna her og leyniþjónustu. Nú beinir prófessorinn sjónum sínum af varnarmálum en hann segir ljóst að breytt öryggisumhverfi, aukin spenna í Norður-Atlantshafi og norðurskautinu, vaxandi netógnir og hernaðaruppbygging í geimnum kalli á skýrari sýn.
„Ísland hefur um áratugaskeið treyst á varnarsamstarf við Bandaríkin og NATO en óvissa um stefnu bandamanna, sérstaklega í kjölfar stjórnarskipta í Bandaríkjunum, sýnir að Ísland getur ekki lengur treyst eingöngu á aðra til að tryggja eigin öryggi,“ skrifar Bjarni Már.
Hann bendir á að Ísland sé eina NATO-ríkið án varnarmálaráðuneytis og þrátt fyrir herleysið hafi landið skuldbindingar innan varnarbandalagsins og gegni mikilvægu hlutverki í öryggi í heimshlutanum.
Bjarni Már telur brýnt að miðlæg stjórn komist á yfir varnarmál hérlendis og er á þeirri skoðun að skipulag varnarmála á Íslandi sé of óskýrt og dreift milli ráðuneyta.
„Varnarmál heyra undir utanríkisráðherra en lykilstofnanir sem sinna ytri vörnum landsins heyra undir önnur ráðuneyti. Þetta fyrirkomulag flækir samhæfingu og viðbragð við ógnunum. Borgaralegar stofnanir sinna í of miklum mæli varnartengdum verkefnum, þrátt fyrir að þær hafi ekki verið settar á stofn í þeim tilgangi. Skortur á miðlægri stefnumótun getur leitt til sundrungar og ómarkvissra aðgerða. Að auki getur þetta valdið óvissu um stjórnskipulega ábyrgð,“ skrifar Bjarni Már.
Bendir hann sérstaklega á netöryggi og hvernig það sé orðið eitt stærsta öryggismál samtímans.
„Undanfarið hafa margar þjóðir orðið fyrir alvarlegum netárásum sem hafa haft áhrif á grunninnviði þeirra. Ísland er ekki undanskilið þessari þróun, og engin miðlæg stofnun hefur skýra ábyrgð á varnartengdu netöryggi af hernaðarlegum toga,“ skrifar prófessorinn.
Hann segir að stofnun varnarmálaráðuneytis myndi fela í sér breytingar á íslenskri stjórnsýslu en sé sannfærður um að langtímaávinningurinn yrði mikill.
„Með skýrari stefnumótun og samræmingu yrði nýting fjármuna markvissari og tryggt að Ísland gæti tekið virkari þátt í alþjóðlegu varnarsamstarfi. Norðurlöndin hafa á síðustu árum endurskipulagtvarnarmálaráðuneyti sín og aukið varnarviðbúnað vegna breyttra öryggisaðstæðna. Ísland ætti ekki að
vera eftirbátur í þessari þróun,“ skrifar Bjarni Már.
Grein hans má lesa í heild sinni hér.
