Fyrr í vor greindi DV frá því að Marek hefði verið metinn ósakhæfur af yfirmati geðlækna. Þegar kom að því að kalla geðlækna í vitnastúku í skýrslugjöf gerði verjandi Mareks, Stefán Karl Kristjánsson kröfu um að þinghaldinu yrði lokað og ef ekki, að dómari myndi banna fjölmiðlum að flytja fréttir af vitnisburði geðlæknanna. Stefán hafði raunar áður gert samskonar kröfu en ekki hlotið erindi sem erfiði. Dómurinn úrskurðaði þá að réttarhöldin skyldu vera opin og Landsréttur staðfesti síðar þessa sömu ákvörðun.
Dómararnir þrír viku úr dómsal í stutta stund til þess að ræða kröfu Stefáns. Þegar þeir sneru til baka tilkynntu þeir að úrskurður Landsréttar ætti við um vitnisburð geðlæknanna og að dómurinn þyrfti því að una þeirri niðurstöðu.
Stefán Karl lét þá bóka mótmæli sín við því að geðlæknar væru látnir bera vitni um einkasamtöl sín sem læknar við skjólstæðing sinn, hann Marek. „Ég ætla þá að beina því til minna skjólstæðinga, alltaf, að þeir tjái sig ekki við geðlækna í öllum málum héðan af,“ sagði Stefán sem greinilega var heitt í hamsi.
Geðlæknir sem talaði við Marek fljótlega eftir atburðina á Bræðraborgarstíg í júní í fyrra lýsti fyrstu kynnum sínum að Mareki. „Hann sat handjárnaður í klefanum, sem er mjög óvenjulegur í fangelsum, blótaði á ýmsum tungumálum. Túlkurinn sagði að hann væri illskiljanlegur. Hann sönglaði og sagði verjandinn að hann væri að endurtaka sömu hlutina aftur og aftur,“ sagði geðlæknirinn.
„Hann talaði mikið um móður sína,“ lýsti geðlæknirinn svo. Hann sagði þá jafnframt að hann hefði það eftir Mareki sjálfum að hann hefði áður lagst inn á geðdeild, en það hefði verið fyrir 30-40 árum, og að gera sér upp geðræn veikindi hefði verið þekkt aðferð í Póllandi til þess að komast hjá herskyldu. Kom þá fram að litlar upplýsingar væru til um þessa dvöl og að upplýsingaöflun hefði reynst torveld.
Veikindi Mareks síðasta sumar sagði geðlæknirinn mætti rekja aftur til 1. maí. Hann hafði þá lést mikið, eða um 10-12 kíló og hafði kvartað undan verkjum í kviði læknar greindu hann með líklegt illkynja mein í maga. Hann lagðist þá inn á sjúkrahús vegna þessa.
Marek var úrskurðaður í gæsluvarðhald eftir brunann fimmtudaginn 25. júní. Í skýrslugjöf vitna í gær kom fram að Marek var í mjög slæmu ástandi þessa daga í fangelsinu. Hann hafði meðal annars makað saur á sig og veggi fangaklefans og upptökur úr búkmyndavélum lögreglumanna sem handtóku hann við rússneska sendiráðið sýndu mann að glíma við mikil andleg veikindi.
Geðlæknar lýstu hegðun Mareks fyrir utan sendiráðið sem náðist á myndband sem dæmigerðri mynd örlætis, eða maníu. „Síðan er hann metinn af lækni í gæsluvarðhaldinu, talar samhengislaust og endurtekur sömu upphrópanirnar. Hann er sjáanlega mjög veikur.“ Þá sagði einn læknirinn að sést hefði til hans að dreifa seðlum í miðborg Reykjavíkur.
Marek var greindur með oflæti, eða maníu, af völdum geðhvarfasýki.
Eftir helgina var Marek svo lagður inn á geðdeild Landspítalans, að minnsta kosti þremur dögum eftir að hann var handtekinn.
Saksóknari spurði geðlækna hvort þeir teldu hugsanlegt að hann hafi verið að gera sér upp þessi einkenni. Töldu þeir allir mjög ólíklegt að svo hafi verið.
Oflæti og önnur einkenni Mareks fjöruðu svo út á næstu dögum eftir að hann komst undir læknishendur á geðdeild. Þá kom fram að hann hefði ekki sýnt nein einkenni oflætis eða maníu síðan.
Fram kom að einn geðlæknirinn ræddi við bróðurdóttur Mareks sem fór með honum til læknis vegna veikinda í maga sem hófust í maí. Samkvæmt lýsingu læknisins sagði frænka Mareks að honum hefði brugðið við fréttir af heilsufarsvandamálum sínum. Mjög fljótlega eftir að honum var tilkynnt að magaverkir hans væru hugsanlega vegna magakrabbameins fór hegðun Mareks að breytast. Maður sem þekktur var fyrir rólyndi og jafnaðargeð varð dónalegur og hvass. „Hann fór að rífast, fór kannski í sjokk við að fá þær upplýsingar,“ sagði geðlæknirinn.
Kom þá jafnframt fram að ekki hafi legið fyrir fyrr en eftir brunann og Marek var kominn í gæsluvarðhald, að hann vissi að hann væri ekki með krabbamein heldur væri um að ræða slæmt magasár.
Sá framburður passar raunar mjög vel við lýsingu vinnuveitanda mannsins sem gaf skýrslu í gær. Lýsti hann miklum breytingum á framkomu Mareks eftir veikindi hans sem náðu svo hápunkti í lok júní.
Læknar voru flestir að mestu sammála um ástand Mareks, en þeim greindi þó á hvað varðaði eitt atriði: Framtíð Mareks ef hann yrði dæmdur ósakhæfur og sýknaður af þeim sökum.
„Ef það er niðurstaða dómsins að hann sé ósakhæfur, telur þú rétt að hann sæti öryggisráðstöfunum,“ spurði saksóknarinn.
„Þetta eru veikindi sem ganga yfir,“ svaraði einn geðlæknirinn. Sagði sá að hann þyrfti þó að vera undir eftirliti lækna sem gætu gripið inn í ef þeir urðu varir við að önnur „lota“ veikindanna væri að hefjast. „Eins og ég mat hann síðast þegar ég sá hann, mat ég hann ekki hættulegan, hvorki sjálfum sér né öðrum. Þannig að ef hann er sekur fundinn þá er þetta klemma sem að dómurinn er í,“ sagði hann jafnframt.
„Þú getur ekki sett mann í fangelsi eða geðdeild vegna einhvers sem hugsanlega gæti gerst í framtíðinni,“ útskýrði geðlæknirinn.
Aðrir læknir mátu það svo að Marek þyrfti að vera undir eftirliti, og þá helst á geðdeild.
Verjandinn í málinu, Stefán Karl, spurði lækna Mareks hvort lyfjagjöf sem hann þáði hefðu getað framkallað geðræn veikindi Mareks. Kom þá fram að Marek var útskrifaður á þremur lyfjum sem hann hefði ekki tekið eftir útskrift. „Hann vildi ekki taka nein lyf.“
Þegar læknir í vitnastúku minntist á antibíómaníu mátti greina aukinn áhuga verjanda. Antíbíómanía er þegar inntaka lyfja við bakteríusýkingum, svo sem pensilíns, veldur manísku ástandi.
Snérust spurningar verjanda að miklu leyti um þetta. Kom fram í máli læknanna að fyrirbærið væri lítið rannsakað, en þó mögulegt. „Það þýðir þá að lyf hafa þau áhrif á einstakling að hann tjúllast, og það er bara afleiðing lyfjanna?“ spurði Stefán lækni. „Gæti verið,“ svaraði hann.
Þegar verjandi varpaði svo grein um hugtakið upp á vegg í dómsal sá dómari ástæðu til þess að grípa inn: „Verjandi, þetta er mjög tæpt.“
Lyfjagjöf Mareks kom reyndar aðra ferðina við sögu með dramatískum hætti síðar í meðferð málsins. Eftir að hafa spurt lækna og fengið það staðfest frá þeim að Marek hefði staðið sig vel í sinni meðferð, verið til fyrirmyndar sem sjúklingur og fangi alla sína tíð í íslenska fangelsiskerfinu varpaði hann sprengju: Marek hætti að taka lyfin sín fyrir sex mánuðum síðan. Geðlæknir Mareks var sjáanlega sleginn yfir upplýsingunum.
„Marek stóð í þeirri trú að um væri að ræða svefnlyf, og hann hefur verið að gefa samföngum sínum þetta til að aðstoða við þeirra svefn. Hann er tilbúinn til þess að staðfesta það með blóð- eða þvagsýni,“ sagði Stefán Karl, verjandi mannsins.
Hlé verður nú gert á réttarhöldunum til föstudags þegar munnlegur málflutningur saksóknara og verjanda fer fram. Eftir það hafa dómarnir þrír fjórar vikur til þess að skila niðurstöðu í málinu.
