Kolbrún Bergþórsdóttir, blaðamaður og samfélagsrýnir, fer hörðum orðum um pólitískan rétttrúnað í Fréttablaðinu í dag. Beinir hún þar spjótum sínum að viðkvæmum hópi rétttrúnaðarfólks sem hefur lítinn áhuga á tjáningarfrelsi og verndun þess: „Rétttrúnaðarfólkið býr yfir þessari sömu viðkvæmni, enda telur það sig óskeikult þegar kemur að því að greina á milli þess sem er rétt og þess sem er rangt. Þannig er þessi hópur bæði harðlyndur og refsiglaður og minnir stundum á rannsóknarrétt. Hann fordæmir ekki bara orð fólks heldur líka bækur, kvikmyndir, sjónvarpsþætti, listaverk og svo framvegis. Um leið fer lítið fyrir áhuga þessa hóps á tjáningarfrelsinu.“

Tekur Kolbrún dæmi sem upp kom í síðustu viku þegar BBC fjarlægði 45 ára gamla þætti Fawlty Towers með Íslandsvininum John Cleese í aðalhlutverki af efnisveitu sinni vegna orðanotkunar um kynþætti sem þykir í hið minnsta í dag ónærgætin. Sagði Cleese það vera bæði hug- og þorlaust af BBC.

„Fáránleikinn algjör“

Kolbrún skrifar: „Eins og fjölmargir aðdáendur þáttanna vita er aðalpersóna þáttanna Basil Fawlty holdgervingur ýmiss konar fordóma og hið sama á við um gamlan majór í þáttunum, en sá lifir og hrærist í hugmyndaheimi nýlendutímans og talar og hegðar sér á þann veg. Í þáttunum eru þessir einstaklingar afhjúpaðir hvað eftir annað og stólpagrín gert að þeim, á þann hátt að ekki er annað hægt en að veltast um af hlátri.

Þeir sem átta sig ekki á þessari áherslu í þáttunum hljóta að þjást af verulegum skorti á kímnigáfu. Sá eitursnjalli John Cleese, annar höfundur þáttanna og aðalleikari þeirra, talar í þessu sambandi um heimsku. Þegar heimska og húmorsleysi blandast saman þá er engan veginn við góðu að búast.“

Umræða af þessu tagi skýtur iðulega upp kollinum þegar staða minnihlutahópa í samfélögum vesturlanda er rædd, sér í lagi staða og saga blökkumanna í Bandaríkjunum. Hafa ýmsir aðilar farið mikinn í umræðum undanfarinna vika í kjölfar morðs George Floyd í Bandaríkjunum. Eru styttur af hershöfðingjum og fyrirmennum Suðurríkjasambandsins sáluga þar gerðar að skotspóni í stað gamalla Fawlty Towers þátta. Umræðan er um margt keimlík í báðum tilfellum og krystallast í spurningunni hvort stytturnar eða þættirnar séu barn síns tíma eða minnisvarði um liðna tíma. Svar við þeirri spurningu virðist ekki í augnsýn.

Kolbrún liggur sem fyrr ekki á skoðunum sínum í lokaorðum sínum: „Fáránleikinn er algjör og væri afskaplega fyndinn ef hann væri ekki jafnframt afar sorglegur.“