Straumur flóttamanna í Evrópu er nú í rénum. Hælisleitendur og flóttamenn koma ekki til Íslands á sömu forsendum og mikilvægt er að efla lög og reglur um útlendinga til að fyrirbyggja svokallaða „verslun með dvalarleyfi“ og að útlendingar komi hingað á röngum forsendum. Þetta segir Sigríður Á. Andersen, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, í pistli í Morgunblaðinu.
Sigríður segir að þrátt fyrir gífuryrði í garð stjórnmála- og embættismanna þegar mál útlendinga á Íslandi eru rædd þá sé raunveruleikinn svo að Ísland standi útlendingum opið. „Miðað við höfðatölu er Ísland meðal þeirra Evrópuríkja sem hafa tekið á móti flestum umsóknum um hæli.“
Útlendingar komi flestir til Íslands á grundvelli samninga Íslands við Evrópuríki á meðan færri útlendingar komi frá svæðum utan evrópska efnahagssvæðisins. Undanfarin ár hafi hælisleitendum þó fjölgað mikið.
„Sá er munurinn á flóttamönnum sem hingað koma og hælisleitendum að hinir fyrrnefndu uppfylla skilyrði alþjóðasáttmála til að vera skilgreindir sem slíkir. Við tökum á móti þeim af yfirlögðu ráði og skipuleggjum vel komu þeirra ekki síst með því að undirbúa okkur sjálf. Hælisleitendur koma hins vegar á eigin vegum og á margvíslegum forsendum.“ segir Sigríður.
Hún segir að margir hælisleitendur komi hingað til lands á eigin vegum og á margvíslegum forsendum. Flestir séu þó ekki að flýja neina ógn heldur eru að leitast eftir því að koma betur undir sig fótunum í lífinu. Hælisleitandi sem fengið hefur dvalarleyfi á mannúðarsjónarmiðum í öðru landi getur ekki hlotið annað slíkt leyfi annars staðar. Hann hefur þó eftir sem áður heimild til að sækja um dvalarleyfi í öðru ríki, svo sem vegna vinnu eða náms.
Ef hömlum á veitingu dvalarleyfis verður aflétt segir Sigríður að það geti ýtt undir það sem kallast „að versla með dvalarleyfi sín“, sem hefur orðið ástæða aðgerða stjórnvalda í Evrópu og Kanada. Þó svo einstaklingur hafi fengið hæli í ríkjum sem eru fátækari en Ísland, svo sem Grikklandi, þá séu réttindi þeirra ekki um allt ólík réttindum innfæddra þar í landi. Bágar aðstæður skýrist einfaldlega af almennum slæmum aðstæðum í fátækara ríkinu. Hins vegar séu réttindin ólík þegar það kemur að frjálsu flæði manna á EES-svæðinu. Þá þurfi einstaklingur sem fengið hefur hæli af mannúðarástæðum eftir sem áður að sækja um dvalarleyfi á sömu forsendum og aðrir utan EES , vilji hann fá dvalarleyfi annars staðar en í því ríki sem hann hefur hlotið hæli í.
Þarna telur Sigríður að löggjafinn á Íslandi geti brugðist betur við. Erfitt sé einstaklingum frá ríkjum EES að fá atvinnu- og dvalarleyfi hérlendis. „Alls ekki útilokað en leiðin að því hefur verið og er stórgrýtt.“
„Ég hef hins vegar lengi talið löngu tímabært, ekki síst í ljósi tilhæfulausra umsókna um hæli hér á landi, að áhugasömum um dvöl hér sé beint í skynsamlegri farveg.“
Sigríður bendir á að árið 2018 hafi borist yfir 140 hælisumsóknir frá einstaklingum sem þegar höfðu fengið hæli í öðru ESB-ríki. Kostnaður vegna þessa mála var á bilinu 340-500 milljónir. Sigríður lagði fram frumvarp í byrjun árs sem á að auka skilvirkni og gagnsæi við afgreiðslu umsókna sem og að bæta meðferð opinbers fjár.
„Landamæri okkar eiga að hafa hlið sem leyfa frjálsa för manna, og fleiri en EES-borgara, sem eru í lögmætri för. Á móti eigum við rétt á því að fólk komi ekki hingað á fölskum forsendum. Að það komi ekki sem hælisleitendur ef það hefur þegar fengið hæli í öðru ríki og ætlunin er bara að leita að vinnu hér á landi.“
Nú sé flóttamannastraumurinn til Evrópu í rénum, en hins vegar muni áfram koma hingað einstaklingar í leit af nýjum tækifærum.
„Við skulum taka því fagnandi en ekki ýta undir ólöglega för með sýndarmennsku,“ segir Sigríður.
