Seint að kveldi þess 30. mars sl. voru 80 á frá því breski togarinn Loch Morar strandaði í brimgarðinum milli Eyrarbakka og Stokkseyrar, um það bil 500 faðma frá skerjagarðinum út undan Gamla Hrauni, á stað sem kallast Framnesrif eða Hraunstangar.
Á togaranum vor 12 menn og fórust allir. Lík 6 þeirra fundust í fjörum við Eyrarbakka næstu vikur og mánuði og voru jarðsett í Eyrarbakkakirkjugarði.
Loch Morar lagði úr heimahöfn í Aberdeen á Skotlandi þann 22. mars 1937 áleiðis til Íslandsmiða undir stjórn Walter Edward Barber sem var reyndur og dugandi skipstjóri. En hvað varð til þess að skipið strandaði í brimgarðinum á Eyrarbakka verður víst aldrei vitað.
Óðinn Andersen á Eyrarbakka hefur skrifað á www.brim.123.is
Að morgni 31. mars 1937 veittu menn á Eyrarbakka því eftirtekt að skip var strandað í brimgarðinum milli Eyrarbakka og Stokkseyrar, um það bil 500 faðma frá skerjagarðinum út undan Gamla Hrauni á stað sem kallast Framnesrif eða Hraunstangar. Var þegar brugðist við til að grenslast frekar eftir þessu, en sökum brims var ekki hægt að komast nærri skipinu. Bjuggust menn helst við að skipið hafi farið þar upp um nóttina, en þá hafði gengið á með suðaustan stormi. Aftaka brim gekk yfir skipið og þótti mönnum til þess lítil von að nokkur gæti verið þar á lífi lengur og vonlaust um björgun þó strandið hefði uppgötvast fyrr. Þegar líða tók á daginn fóru ýmsir hlutir að reka úr skipinu, þar á meðal björgunarhringur. Kom þá í ljós að skipið var enski togarinn Loch Morar A 361 frá Aberdeen. Magnús Oddson var þá hreppstjóri á Eyrarbakka og hafði hann tal af manni frá Stokkseyri sem fyrr um nóttina hafði séð ljósagang á þessum stað, líklega flugelda, en vitneskja um þetta hafði ekki borist yfirvöldum á staðnum fyrr en um seinan.
Af 12 manna áhöfn komst enginn lífs af og voru lík þeirra að reka á land öðru hvoru þá um sumarið.Tvívegis tókst björgunarmönnum frá Eyrarbakka að komast um borð í skipið á stórstraumsfjöru, en þá stóð aðeins stjórnborðshliðin upp úr sjó. Björgunarmenn náðu að saga gat á hvalbakinn og komust þaðan í þau rými sem stóðu upp úr sjó en fundu engin lík. Skipið liðaðist smám saman í sundur og hvarf í hafið.
Loch Morar lagði úr höfn í Aberdeen 22. mars áleiðis til Íslandsmiða undir stjórn Walter Edward Barber sem var reyndur og dugandi skipstjóri. En hvað varð til þess að skipið strandaði í brimgarðinum á Eyrarbakka verður víst aldrei vitað.
Minningarathöfn vegna skipverjanna sem 12 sem fórust með Loch Morar var haldinn í Aberdeen þann 11. apríl fyrir tilstuðlan Royal National Mission to Deep-Sea Fishermen. Lík skipverjanna 6 sem fundust voru jarðsett á Eyrarbakka.
Nöfn sem skipið hafði áður borið voru: Giovanni Guinti 1918, Idaho 1919 Cymrea 1920, Sir Mark Sykes 1932, og síðast Loch Morar (A361) 1935. Skipið var gert út frá Hull og Fleetwood en frá Aberdeen í Skotlandi frá árinu 1935. Skipið var byggt hjá Ailsa Ship Building Co Ltd í Ayrshire í Skotlandi árið 1918 og var 277 tonn að stærð.
Helgi Þorvaldsson á Gamla-Hrauni, úr viðtali í Morgunblaðinu 8. apríl 2004
Brimgarðurinn við Eyrarbakka er vettvangur örlagaatburða, líkt og 31. mars 1937, þegar togarinn Loch Morar fórst með manni og mús. Ekki leið á löngu uns líkin tók að reka á fjöruna við Gamla-Hraun.
„Þeir sáu strandið frá Stokkseyri því skipverjar skutu upp flugeldum. Björgunarmenn fóru strax um morguninn og fremstur í flokki var Jón Sturlaugsson, sem bjargaði mörgum úr lífsháska um ævina. Togarinn hafði strandað á Framnesboða hér suðaustur af bænum. Skipið sökk í brimgarðinum. Það er hægt að fara á strandstaðinn á báti þegar rólegt er í sjó, en þarna varð litlu bjargað. Svo fóru líkin að fljóta upp og þegar áttin var þannig bárust þau að landi. Við sáum hér að heiman þar sem líkin lágu í fjörunni. Þau voru öll allsber. Ég bar upp nokkur lík með öðrum. Skipstjórann rak strax um morguninn og var enn volgur þegar hann barst til lands. Hann var lítill og feitlaginn. Líkin voru látin inn í skúr þar sem þau voru kistulögð. Svo voru þau flutt út á Bakka og grafin þar í kirkjugarðinum.“
Minningarmáltíð á Menningar-Stað 29. mars sl.
Í hádeginu þann 29. mars 2017 komu um 30 manns héðan úr Flóanum saman á Menningar-Stað í Félagsheimilinu Stað á Eyrarbakka til „minningar-máltíðar“ um skipverjana 12 á Loch Morar. Á borðum var siginn fiskur sem verkaður hefur verið af Vinum alþýðunnar og Hjallastefnunni við Félagsheimilið Stað.
Kristján Runólfsson orti:
Aldrei hef ég auðan disk,
ýmsar krásir fæ að smakka,
senn ég fer í siginn fisk,
hjá Siggeiri á Eyrarbakka.
Siggeir Ingólfsson, staðarhaldari við Félagsheimilið Stað á Eyrarbakka, setti minningar-máltíðina og sagði frá strandi Loch Morar. Jafnframt sagði hann frá sambandinu við afkomendur skipstjórans, Walter E. Barber, en þeir voru á Eyrarbakka í þann 7. mars sl. og komu m.a. í Eyrarbakkakirkjugarð.
Gunnar Olsen hefur í áratugi séð um að halda við krossum á leiðum þeirra 6 skipverja sem hvíla í Eyrarbakkakirkjugarði. Árið 2012 smíðaði Reynir Jóhannsson nýja krossa að frumkvæði Gunnars Olsen og Jóns Hákons Magnússonar með stuðningi frá breska sendiráðinu á Íslandi. Viðstaddir á Stað núna heiðruðu minningu þeirra Gunnars og Jóns Hákons sem báðir hafa látist nú á síðustu misserum.
Siggeir Ingólfsson, Reynir Jóhannsson og Ólafur Ragnarsson lýstu því yfir að þeir mundu taka við merki þeirra Gunnars Olsen og Jóns Hákons Magnússonar og sjá um viðhald krossana á leiðum skipverjanna af Loch Morar í Eyrarbakkakirkjugarði.
Vestfirska forlagið á Þingeyri lagði til bækur í bókalottó eins og það gerir gjarnan á samkomum Vina alþýðunnar sem stóðu fyrir þessari minningarstund þann 29. mars sl.
Loch Morar og Litla-Hraun
Afdrif Loch Morar tengist fangelsinu á Litla-Hrauni mjög sterkum böndum því skipsbjalla -Loch Morar- , Giovanni Guianti, eins og það hét upphaflega, er á Litla-Hrauni. Ártalið 1918 er á bjöllunni en skipið var smíðað það ár og því er 100 ára afmæli skipsins á næsta ári. Skipsbjallan mun hafa verið keypt af forstöðumanni Litla-Hrauns á uppboði muna úr skipinu sem fram fór nokkru eftir strandið. Bjallan var síðan lengi notuð á Litla-Hrauni til þess að hringja til vinnu og matarhléa. Skipsbjallan er nú á heiðursstað við inngang starfsmanna er þeir mæta til vinnu og minnig skipverjanna 12 þannig heiðruð má segja dag hvern.
Við lok vinnudags á Litla-Hrauni þann 31. mars sl. var minningarstund við bjölluna og henni hringt 12 sinnum í minningu þeirra 12 sem fórust.
Breskra sjómanna minnst á Eyrarbakka 29. maí 1998
Óskar Magnússon fréttaritari Morgunblaðsins á Eyrarbakka
Síðastliðinn föstudag fór fram minningarathöfn í Eyrarbakkakirkju. Minnst var sjómanna sem fórust með togaranum Lock Morar frá Aberdeen aðfaranótt 31. mars 1937.
Prófasturinn í Árnesþingum, séra Úlfar Guðmundsson, annaðist athöfnina og kór kirkjunnar söng undir stjórn organistans Hauks Gíslasonar sálmana; Líknargjafinn þjáðra þjóða, Let the tower lights be burning, Jesus saviour pilot me og sjómannasálm eftir Pálmar Eyjólfsson. Athöfnin fór fram á ensku, enda viðstaddir margir ættingjar sjómannanna sem fórust, ásamt fulltrúa borgarstjórans í Aberdeen, auk heimamanna.
Eftir athöfnina var farið í kirkjugarðinn, en þar eru grafir sex manna af áhófn togarans. Hvítir, nafnlausir krossar eru á gröfunum, enda enginn nöfn þekkt er mennirnir voru grafnir. Háöldruð kona, ekkja stýrimannsins á Lock Morar, afhjúpaði minningarkross sem Skotarnir komu með. Á krossinum er skjöldur með áletruðum nöfnum allra skipverjanna.
Allt fór þetta hátíðlega fram og þótti gestunum vel tekið á móti sér og virtust mjög snortnir af athöfninni. Að lokum var boðið til kaffisamkvæmis að Stað og gafst þá gestunum færi á að hitta nokkra þeirra sem tóku þátt í leit og ýmislegum störfum vegna slyssins á símum tíma.
Í Eyrarbakkakirkjugarði 6. maí 2017
Laugardaginn 6. maí sl. komu þeir; Siggeir Ingólfsson, Reynir Jóhannsson og Ólafur Ragnarsson í Eyrarbakkakirkjugarð með nýmálaða krossana sex á leiði skipverjanna af Loch Morar og komu þeim fyrir á sína staði. Þessir krossar voru settir nýir á leiðin í september 2012 eins fyrr greinir. Þá tóku þeir að þessu loknu minningarkrossinn frá árinu 1998 sem Skotarnir komu með og verður hann lagfærður og málaður. Því verki verður lokið að sögn þremenningana fyrir sjómannadag sem er sunnudaginn 11. júní n.k.
Blessuð sé minnig þeirra skosku sjómanna og virðing sem sýnileg er í Eyrarbakkakirkjugarði og á Litla-Hrauni.
Til myndar færðu; Björn Ingi Bjarnason og Halldór Páll Kjartansson.
