Í helgarblaði DV er viðamikil umfjöllun um börn sem fremja alvarlega glæpi og þann skort á úrræðum fyrir þessi börn.
„Staðan virðist hins vegar vera þannig í dag að þetta sé sá veruleiki sem blasir við unglingsdrengjum,“ segir móðir 14 ára pilts í samtali við DV. Sonur hennar varð fyrir líkamsárás af hálfu jafnaldra sinna á seinasta ári. Um var að ræða vopnaða árás því árásardrengirnir voru með hnúajárn sem þeir notuðu til að ógna þótt þeir kýldu ekki með því. Móðurinni blöskrar aðgerðarleysi lögreglu í málinu, sem hafði engar afleiðingar fyrir gerendurna.
„Árásin fór fram um hábjartan dag fyrir framan Ráðhús Reykjavíkur á skólatíma, í tengslum við viðburð sem félagsmiðstöðvarnar stóðu fyrir. Við fengum að kynnast af eigin raun ábyrgðarleysi allra yfirvalda sem við leituðum til eftir árásina – hvort sem um ræðir lögregluna, heilsugæsluna, grunnskólann, Birkihlíð, sem tekur ekki við ofbeldisþolendum undir 18 ára aldri, þjónustumiðstöð og barnavernd. Allir með tölu vísuðu á næsta aðila þangað til við vorum komin heilan hring í kerfinu án þess að nokkur tæki málið í sínar hendur.“
Móðirin bendir á að áverkavottorð hafi verið til staðar og sömuleiðis hafi árásin verið tekin upp á myndskeið sem síðar var deilt á samfélagsmiðlum. Hún bendir á að árásin hafi átt sér stað um hábjartan dag fyrir framan „fullt af fullorðnu fólki sem labbar fram hjá og gerir ekki neitt“.
„Og ekki bara það. Við erum að tala um lögreglu og barnaverndaryfirvöld sem gera ekkert í málinu af því að við foreldrarnir vildum ekki kæra árásardrengina, 14 ára drengi. Í okkar huga kom það ekki til greina enda lögreglan og barnaverndaryfirvöld með öll þau gögn sem þau þurftu til að taka á málinu. Mín upplifun af þessu var að kerfið er algjörlega lamað og tekur alls enga ábyrgð. Ofbeldi gagnvart unglingsstrákum líðst – og guð hjálpi þeim ef þeir eru af erlendum uppruna.“
Móðirin bætir við að alvarleiki árásarinnar komi greinilega fram á myndskeiðinu. Það sé því alvarlegt lögreglan skyldi ekki taka á málinu. „Eftir að hafa baksað við kerfið í nokkra mánuði og eftir að hafa nýtt mér persónuleg tengsl fengum við loks að afhenda lögreglunni myndbandið og láta taka skýrslu af okkur án þess að þurfa sjálf að leggja fram kæru á árásardrengina.“
Móðirin tekur einnig fram að árásin á son hennar hafi verið algjörlega tilefnislaus. „Þetta var ekki einelti eða álíka. Árásardrengirnir bjuggu til ástæðu; að sonur minn hefði verið að stríða yngri bróður eins þeirra og að hann ætti að biðjast afsökunar. Það var líka óhugnanlegt að finna hræðsluna sem greip um sig meðal bekkjarsystkina sonar míns. Það þorði enginn að segja frá. Þau voru mjög hrædd. Allir drengirnir þrír sem réðust á son minn voru í skólum þvert á hverfi og koma úr erfiðum aðstæðum. Með aðgerðarleysinu er kerfið að mínu mati að ýta þeim lengra út á braut ofbeldis og glæpa í staðinn fyrir að grípa inn í af ákveðni og festu.“
Þetta er hluti af stærri umfjöllun í helgarblaði DV.
Sigurður Hólm Gunnarsson er forstöðumaður Barnaverndar Reykjavíkur og forstöðumaður á skammtímaheimili fyrir unglinga í Reykjavík. Hann telur að ofbeldisglæpir unglinga hafi tekið á sig aðra birtingarmynd en áður. „Það virðist furðu algengt um þessar mundir að ungt fólk sé að skipuleggja árásir á einstaklinga í þeim tilgangi að meiða og niðurlægja. Mörg dæmi er um að árásirnar séu vísvitandi teknar upp á síma og þeim svo dreift um samfélagsmiðla.“
Hvað finnst þér um þau meðferðarúrræði sem eru í boði fyrir ungmenni sem fremja alvarlega ofbeldisglæpi?
„Það eru til ágæt meðferðarúrræði fyrir ungmenni með hegðunarvanda, en um leið má velta fyrir sér hvort gripið sé nægjanlega fljótt inn í. Ég tel afar mikilvægt að ungmenni sem verða fyrir ofbeldi og ekki síður þau sem beita slíku alvarlegu ofbeldi fái aðstoð sem allra fyrst. Fórnarlömbin og fjölskyldur þeirra eiga að hafa greiðan aðgang að sálfræðingum og öðru fagfólki til að vinna úr því áfalli sem fylgir því að verða fyrir alvarlegum árásum og einelti. Mér finnst einnig mikilvægt að grípa þá einstaklinga sem beita ofbeldinu strax og veita þeim viðeigandi aðstoð.“
Sigurður bendir á að ungmenni í áhættuhegðun og þau sem beita ofbeldi komi úr alls konar aðstæðum. „Sum búa vissulega við erfiðar aðstæður en það er alls ekki algilt. Það sem þau eiga flest sameiginlegt er að þeim líður illa. Ungmenni með brotna sjálfsmynd og í mikilli vanlíðan eru líklegri til að leiðast út í áhættuhegðun. Því hef ég alltaf lagt áherslu á að hvetja fólk til að spara stóru orðin þegar kemur að gerendum.“
Sigurður segir ofbeldið sem sést hefur í fjölmiðlum undanfarna daga vissulega vera alvarlegt og sláandi, en það sé engum greiði gerður með því að gera lítið úr þeim ungmennum sem hegða sér með þessum hætti.
„Börn þurfa umhyggju og aðhald en ekki fordæmingu og útskúfun. Ég hvet fólk sem tjáir sig opinskátt á opinberum vettvangi, svo sem eins og í athugasemdakerfum fjölmiðla, til að sýna stillingu og aðgát. Reiði er eðlileg tilfinning en hún er ekki gagnleg í baráttunni gegn ofbeldi. Mun frekar hvet ég fólk til að sýna hluttekningu, setja sig í spor þessara barna og huga að lausnum. Markmiðið er að draga úr ofbeldinu en ekki að fordæma og útskúfa.
Það er mikilvægt að huga að forvörnum og við sem erum foreldrar ættum að ræða við börnin okkar um ofbeldi. Mörg þessara ungmenna gera sér ekki grein fyrir því hversu gríðarlega slæmar afleiðingar ofbeldi getur haft. Eitt hnefahögg eða spark í andlit annars getur hæglega örkumlað eða einfaldlega drepið þann sem verður fyrir því. Við eigum dæmi um báðar þessar afleiðingar á Íslandi. Fólk hefur lamast og látið lífið í svona árásum.“
Telur þú að það sé nægilega vel hlúð að ungum fórnarlömbum ofbeldisbrota, það er unglingum sem verða fyrir alvarlegu ofbeldi af hálfu jafnaldra sinna?
„Ég er handviss um að við getum gert betur í þeim efnum. Við eigum mikið af færu fagfólki sem getur hjálpað þeim sem hafa orðið fyrir alvarlegu ofbeldi og einelti, en það mætti bæta aðgengið og upplýsingar um hvar sé hægt að leita aðstoðar. Sum fórnarlömb og fjölskyldur þeirra upplifa að litla hjálp sé að fá og á þá upplifun verður að hlusta og bregðast við. Á þetta kannski sérstaklega við um innflytjendur og fólk sem stendur illa félagslega. Einelti og annað ofbeldi er grafalvarlegt samfélagsmein sem getur haft mikil áhrif á líf þeirra sem verða fyrir því sem og á nánustu aðstandendur og nærsamfélagið allt. Það er því til mikils að vinna með því að styrkja alla innviði sem snúa að velferð barna. Við þurfum að veita fjölskyldum stuðning og efla skóla, heilbrigðiskerfið, barnavernd, lögregluna og allt það sem getur dregið úr vanlíðan ungmenna.“
