Í gær skrifaði ég lítinn pistil um tímann þegar flokksveldið ríkti ofar öllu á Íslandi. Ég talaði um að þetta væri tímabil sem þyrfti að rannsaka miklu betur, í raun þyrfti að skrifa heillega sögu áranna frá því fyrir stríð og fram til vorra daga með flokksræðið sem aðal viðfangsefnið. Svo opna ég Fréttablaðið í morgun og þar sé ég að Guðni Th. Jóhannesson sagnfræðingur er að tala um svipaða hluti.

Guðni er búinn að senda frá sér ævisögu Gunnars Thoroddsen, þessa heilland breyska stjórnmálamanns sem varð þingmaður kornungur, borgarstjóri í Reykjavík, fjármálaráðherra, hæstaréttardómari og sendiherra, forsetaframbjóðandi, og loks forsætisráðherra eftir að hann klauf Sjálfstæðisflokkinn.

Guðni segir í viðtalinu:

„Á þessum tíma var vð lýði kerfi þar sem flokksræðið er geysisterkt. Efnahagurinn var bundinn í viðjar alls kyns hafta og fyrirgreiðslu og menn í áhrifastöðu í stjórnmálum voru handhafar mikils valds. Þetta sýndi sig í því að flokkarnir hygluðu sínum mnnum og það var beinlínis ætlast til þess. Stjórnmálamenn fengu ábendingar um að þessi flokksmaður væri að leita að íbúð eða þennan vantaði vinnu og greiddu götu þeirra. Það má auðvitað ekki mála þetta tímabil of svörtum litum, velmegun jókst jú yfir heildina, en til að verða sé rúti um lán til að geta byggt sér stærra húsnæði, svo dæmi sé tekið, þurftu menn að tala við bankastjóra í réttum flokki. Svona virkaði þetta bara. Gunnar var hvorki betri né verri en aðrir stjórnmálamenn að þessu leyti; hann var hluti af þessu kerfi og stórt tannhjól í því lengi vel.

Ég held að það sé bráðnauðsynlegt núna, þegar þjóðin er í þessu mikla uppgjöri eftir hrun, að líta lengra til baka en til allra síðustu ára. Ef markmiðið er – sem það hlýtur að vera – að búa til betra samfélag en þetta ofboðslega neyslu- og gróðasamfélag sem var hér síðustu árin, þá erekki góða fyrirmynd að finna í áratugunum eftir stríð og fram til hruns. Mönnum hættir stundum til að sjá þau ár í einhverjum ljóma en þetta var samfélag þar sem flokkarnir og stjórnmálamennirnir réðu alltof miklu og fyrirgreiðslupólitíkin var allsráðandi. Það er engin eftirsjá að þessu spillta kerfi og margt sem á eftir að koma í ljós ef við berum gæfu til að gefa þessari sögu betri gaum og kafa dýpra ofan í hana.“