Gunnar Tómasson hagfræðingur sendi þessa samantekt:
— — —
Efnahagsáætlun AGS og stjórnvalda: Framvinda og horfur
1. Í upphaflegu efnahagsáætlun AGS og íslenzkra stjórnvalda, sem var samþykkt af AGS 8. desember 2008, var gert ráð fyrir að verg landsframleiðsla (VLF) myndi lækka um 9,6% árið 2009, vera nánast í jafnvægi 2010 og hækka um samtals 13,8% á tímabilinu 2011-2013. Við endurskoðun áætlunarinnar í síðasta mánuði var VLF talin hafa lækkað um 6,8% árið 2009 og um 3,8% árið 2010, eða um samtals 10,3% á tímabilinu 2009-2010. Frávikið frá upphaflegu áætluninni var því óverulegt. Hins vegar er nú áætlað að VLF hækki einungis um samtals 7,7% á tímabilinu 2011-2013, sem er nær helmingi minni hagvöxtur en áætlað var við árslok 2008.
2. Upphaflega var áætlað að VLF 2013 myndi vera 2-3% hærri en VLF 2008, en samkvæmt síðustu spám AGS mun VLF vera 2-3% lægri; viðsnúningur til hins verra er því af stærðargráðunni 4-6%. Hér er miðað við VLF á föstu verðlagi í krónum. Nýjasta skýrsla AGS um Ísland (Table 4. Iceland: Balance of Payments, 2008-15, http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2011/cr1116.pdf) sýnir einnig VLF í dollurum, sem er ekki síður mikilvæg með hliðsjón af greiðslubyrði þjóðarbúsins vegna erlendra skulda.
3. Árið 2008 nam VLF $17,0 milljörðum og lækkaði um 29% í $12,1 milljarð árið 2009 en hækkaði síðan um 5,8% árið 2010. Breytingar á gengi krónunnar gagnvart dollar réði miklu um mismuninn á þessum tölum og þeim sem sýndar eru að ofan. Á tímabilinu 2011-2013 er áætlað að VLF í dollurum hækki um samtals 14,8% sem er nær tvöföld 7,7% hækkunin á föstu krónuverðlagi; annað hvort er hér um mistök að ræða eða AGS reiknar með því að gengi krónunnar hækki gagnvart dollara á tímabilinu. Engu að síður myndi VLF í dollurum árið 2013 vera um 13-14% lægri en hún var árið 2008.
4. Breyttar horfur um þróun VLF frá 2008 til 2013 endurspegla m.a. meiri samdrátt fjárfestinga á tímabilinu 2009-2010 en upphaflega var gert ráð fyrir, eða um samtals 53% í stað 38%. Að hluta kann þetta að stafa af seinkun á meiri háttar fjárfestingarverkefnum sem AGS virðist reikna með að vinnist upp á tímabilinu 2011-2013; miðað við 2010 er áætlað að fjárfestingar hækki verulega og verði um 60% hærri árið 2013. Upphaflega var áætlað að hækkunin milli áranna 2010 og 2013 myndi verða um 21%.
5. Af ofangreindu má ráða að hvort sem horft er til framvindu vergrar landsframleiðslu eða fjárfestinga, þá hafa orðið verulegar breytingar til hins verra miðað við upphaflegu efnahagsáætlun AGS og stjórnvalda. Í skýrslu AGS um Ísland frá 25. nóvember 2008 var áætlað að vergar erlendar skuldir þjóðarbúsins í árslok 2013 myndu jafngilda 101,3% af VLF, og hefðu þá lækkað úr 160% við árslok 2009. Í skýrslu AGS er lagt mat á þessa þróun: „Þótt hlutfall erlendra skulda lækki verulega yfir áætlunartímann mun hún haldast mjög há [„very high”] og verða um 101% af VLF við árslok 2013.”
6. Síðan segir m.a. svo: „Erlendar skuldir verða enn geysimikill óvissuþáttur – ekki síst hvað gengið snertir. Frekara gengisfall um 30% ylli því að hlutfall skulda mundi snarhækka (og færi upp í 240% af vergri landsframleiðslu árið 2009) og yrði það vitaskuld ósjálfbært.“ [„External debt remains extremely vulnerable to shocks – most notably the exchange rate. A further depreciation of the exchange rate of 30 percent would cause a further precipitous rise in the debt ratio (to 240 percent of GDP in 2009) and would clearly be unsustainable.“ http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2008/cr08362.pdf, bls. 55.]
7. Erlenda skuldastaðan hefur reynst vera allt önnur og verri en AGS og íslenzk stjórnvöld gerðu ráð fyrir. Við árslok 2009 var hún jafngildi 308% af VLF í stað 160% – eða um 30% hærri en þau 240% sem AGS tók sem dæmi um ósjálfbæra skuldsetningu – og er áætluð að vera meira en tvöfalt hærri við árslok 2013 en ráð var fyrir gert, eða 215% af VLF í stað 101% – frekara gengisfall um 30% myndi hækka skuldahlutfallið úr 215% af VLF við árslok 2013 í 280% og hlýtur að vera „vitaskuld ósjálfbært” að mati AGS.
8. Þessar ógnvænlegu horfur varðandi skuldsetningu þjóðarbúsins hafa farið fram hjá stjórnvöldum, en í bréfi þeirra dags. 22. desember 2010 til framkvæmdastjóra AGS segir svo í upphafi:
„Efnahagslegur bati er smá saman að festa rætur. Stefnan í efnahagsmálum hefur tryggt áframhaldandi stöðugleika krónunnar, skuldastaðan fer batnandi og verðbólgan lækkandi.” [„An economic recovery is gradually taking hold. The policies in place have underpinned continued stability of the krona, a declining debt path, and falling inflation.“]
9. Í Athugasemdum við „Frumvarp til laga um heimild til handa fjármálaráðherra til að staðfesta samninga, sem áritaðir voru í London 8. Desember 2010, um ábyrgð á endurgreiðslu Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta til breska og hollenska ríkisins á kostnaði af greiðslu lágmarkstryggingar til innstæðueigenda í útibúum Landsbanka Íslands hf. í Bretlandi og Hollandi og greiðslu eftirstöðva og vaxta af þeim skuldbindingum” segir m.a. svo í málslið 3.3:
„Sams konar endurskoðunarákvæði er að finna í hinum nýju samningum og í fyrri samningum og gerir það ráð fyrir að viðræður fari fram við viðsemjendur um áhrif þess á efni samninganna ef reglubundin úttekt Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, þ.e. IV. greinar úttekt, leiðir í ljós að skuldaþoli Íslands hafi hrakað til muna frá því sem sjóðurinn taldi í nóvember 2008.”
10. Af athugasemdum 1–7 hér að ofan er „ljóst að skuldaþoli Íslands hefur hrakað til muna frá því sem sjóðurinn taldi í nóvember 2008.”
