Sigrún Davíðsdóttir fjallaði um ábyrgð stjórna fyrirtækja – og banka – í pistli í Speglinum fyrir helgina. Þar segir meðal annars:

— — —

„Feðgarnir Björgólfur Thor og Björgólfur Guðmundsson voru stærstu eigendur Straums og Landsbankans. Björgólfur Thor var formaður stjórnar Straums, Björgólfur gengdi sama starfi í Landsbankanum. Við Rannsóknarnefnd Alþingis sagðist Björgólfur telja Landsbankann hafa verið ‘mjög ánægðan’ að hafa sig sem lántakanda. Í niðurstöðum sínum bendir Rannsóknarnefndin á að almennt séu ‘starfsmenn banka ekki í góðri stöðu til að meta á hlutlausan hátt hvort eigandi hans sé góður lántakandi eða ekki.’

Reynsluleysi stjórnarmanna bankanna og náin tengsl við stærstu eigendur átti hugsanlega sinn þátt í gríðarlegum fyrirgreiðslum til tengdra aðila. Rannsóknarnefndin bendir á að allir stærstu eigendur bankanna höfðu óeðlilega greiðan aðgang að lánsfé í bönkunum sem þeir áttu í. Þetta, ásamt samþjöppun lána til fárra aðila og brasks bankanna með eigin bréf eru atriði sem algjörlega skilja starfsemi íslensku bankanna frá virtum erlendum bönkum.

Björgólfur Guðmundsson vék af fundi stjórnar Landsbankans þegar lánamál hans sjálfs voru rædd í bankaráðinu. Spegillinn hefur haft tækifæri til að skoða fundargerðir stjórnar Landsbankans. Samkvæmt þeim urðu ekki miklar umræður í stjórninni um lán til félaga tengdum Björgólfi. Í janúar 2008 voru til dæmis ræddar fyrirgreiðslur til félaga tengdum Björgólfi en engar tölur færðar í fundargerðina. Oftast segir í fundargerðum að kjörin séu eðlileg en þau ekki rakin.

Rétt eins og í öðrum hlutafélögum bera stjórnir banka gríðarlega ábyrgð. Það er þó ómögulegt að segja til um fyrirfram hver verður talin ábyrgð stjórna íslensku bankanna þriggja sem nú sæta rannsókn sérstaks saksóknara. En það er athyglisvert að samkvæmt fréttum í dag virðist saksóknari ætla að yfirheyra stjórnarmenn Landsbankans.

Erlendur heimildarmaður Spegilsins segir að eitt af því sem getur haldið saksóknara frá að kæra stjórnarmenn er að þeir geta borið því við að þeir hafi ekki fengið nauðsynlegar upplýsingar. Með því að lúslesa fundargerðir og gögn stjórnar má fá hugmynd um hvort þetta standist eða ekki.

Forstjórar og nokkrir háttsettir stjórnendur Enron og WorldCom voru dæmdir í fangelsi, ekki stjórnir fyrirtækjanna. Hins vegar fóru fjárfestar í skaðabótamál við stjórnarmenn sem voru síðan dæmdir í sektir upp á milljónir dala, að hluta úr eigin vasa.

Þetta var umdeilt. Tímaritið Business Week skrifaði eftir Enron-réttarhöldin að ábyrgð stjórnenda væri greinilega bara goðsögn. Þeir þyrftu sjaldnast að gjalda fyrir að bregðast ábyrgð því þeir væru tryggðir í bak og fyrir. Tímaritið áleit það alveg ljóst að stjórnarmenn Enron hefðu brugðist skyldu um að gæta hagsmuna hluthafa og ættu því að sæta ábyrgð fyrir að hluthafarnir misstu allt sitt. Það væri ekki nóg að stjórnarmenn misstu bara æruna og lentu í skaðabótamálum við tryggingafélög og hluthafa.

Eigendur íslensku bankanna fengu samkvæmt skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis óeðlilega mikla fyrirgreiðslu. Stjónir bankanna voru nátengdar stærstu eigendum. Ef kemur að kærum í stórum málum varðandi bankana verður mjög áhugavert að sjá hvernig farið verður með ábyrgð stjórnarmanna sem, eins og segir í yfirlýsingu PwC, báru hina endanlegu ábyrgð.“