Umhverfisvitund almennings eykst jafnt og þétt og virðast sífellt fleiri átta sig á hve mikilvægt er að spyrna fótum gegn loftslagsbreytingum. Eins og DV sagði frá í síðustu viku er matarsóun einn af lykilþáttum í loftslagsbreytingum, en jafnframt þá þáttur sem alltof margir horfa framhjá. Verslanir taka hins vegar eftir einni tískubylgju, ef svo má segja, sem umhverfissinnar hafa tileinkað sér í meira mæli undanfarið – það er að fjarlægja „óþarfa“ hluta ávaxta og grænmetis, svo sem blöð og stilka, og skilja afskurðinn eftir í versluninni þar sem honum er komið í viðeigandi flokkunarkerfi.

„Þessu höfum við lengi tekið eftir hjá fólki sem verslar hjá okkur. Við höfum í raun ekkert gert í þessu samt sem áður og er ólíklegt að það breytist,“ segir Baldur Ólafsson, markaðsstjóri Bónuss. Sigurður Gunnar Markússon, framkvæmdastjóri innkaupasviðs hjá Krónunni, tekur í sama streng en bætir við að þetta athæfi sé ekki jafn algengt og í verslunum Bónuss.

„Krónan hefur ekki séð ástæðu til að bregðast sérstaklega við þessu þar sem tilvikin eru svo fá.“

Ekki nein trix

Bæði Baldur og Sigurður segja að afskurður fólks sem stundi þetta fari í góðan farveg; hjá Bónus er það lífrænn gámur og hjá Krónunni í sérstaka moltu fyrir ávexti og grænmeti. Sú staðreynd að ekki allir geti stundað jarðvegsgerð, safnað í moltu heima hjá sér, leikur stórt hlutverk í því af hverju fólk skilur afskurðinn eftir í versluninni. Hins vegar er einhver hluti fólks sem notar þessa aðferð til að spara nokkrar krónur.

„Auðvitað er ekki æskilegt að fólk sé að reyna greiða minna fyrir vörurnar en þær raunverulega kosta með því að létta af þeim,“ segir Baldur og heldur áfram. „Hins vegar skiljum við vel fólk sem vill hreinsa aðeins af vörum og gera þær snyrtilegri áður en farið er með þær heim. Við reynum eftir bestu getu að hafa grænmetið snyrtilegt og það er snyrt af og til.“

Sigurður vill enn fremur brýna fyrir þeim sem eru í sparnaðarhugleiðingum að blöð, stilkar og þess háttar fylgi ávöxtum og grænmeti af góðri ástæðu.

„Ágætt að benda á að ástæða þess að varan er seld svona er sú að það lengir líftíma vörunnar. Ekki nein trix, heldur eingöngu gæðamál til að varðveita gæðin í vörunni sem lengst,“ segir hann.

Afskurður ekki rusl

Ásamt því að halda utan um grænmetið og ávextina þá er vel hægt að nýta afskurðinn í matargerð. Til dæmis er flest næringarefni að finna í stilk blómkáls og brokkolís, sem og laufunum. Það sama má segja um stilka annars konar káls, til dæmis grænkáls. Því er mælt með að borða stilkana þar sem þeir innihalda vítamín og andoxunarefni. Ef fólki hugnast ekki að borða þá hráa er hægt að snöggsteikja þá, gufusjóða eða setja þá með í þeyting og drykki. Annað gott dæmi eru laufin á sellerístilkunum. Þau eru afbragðskryddjurt og innihalda einnig C-vítamín, kalíum og kalk. Varðandi almennan afskurð af grænmeti er tilvalið að sjóða hann niður til að búa til grænmetissoð sem er hægur leikur að frysta og nota þegar að búa á til súpu. Þannig að afskurðurinn er í raun mjög dýrmætur og honum ætti alls ekki að henda.

Þúsundir í sparnað

Þeir sem fjarlægja allt sem ekki er notað af ávöxtum og grænmeti og skilja eftir í versluninni ættu að vera meðvitaðir um hvers lags sparnaður er fólginn í því. Ef við tökum dæmi um meðalstóra rauða papriku og reiknum með að stilkurinn, og eitthvað af innvolsinu, sé fjarlægt úr henni í matvöruverslun áður en hún er vigtuð og greidd þá er hægt að áætla að paprikan sé um 10 prósentum léttari þegar hún kemur á kassann í versluninni.

Kílóverð á papriku: 549 kr.
1 paprika ca. 250 g – verð: 137 kr.
Verð án stönguls: 123 kr.

Sparnaður per papriku: 14 kr.

Ef keyptar eru fimm paprikur á viku sparast 70 kr. á viku. Það samsvarar sparnaði upp á rúmlega 3.600 kr. á ári.

Ef keyptar eru sjö paprikur á viku sparast 98 kr. á viku. Það samsvarar sparnaði upp á rúmlega 5.000 kr. á ári.

Paprikur eru jafn misjafnar og þær eru margar og oft vegur stilkur og innvols meira en sem nemur tíu prósentum. Ef reiknað er með að það vegi þrettán prósent þá sparast 18 kr. af hverri papriku, 90 kr. á viku ef keyptar eru fimm paprikur og tæplega 4.700 kr. á ári.

Mikilvæg molta

Þeir sem hafa aðstöðu heima hjá sér og hafa ekki lyst á afskurðinum geta stundað jarðgerð og safnað í moltu. Á vefnum Náttúran er að finna ítarlegar leiðbeiningar um jarðgerð, til að mynda hvað má og hvað má ekki setja í moltuna.

Eftirfarandi má jarðgera:

Matarafganga, kjöt , fisk, grænmeti og ávexti
Brauð, kex og kökur
Kaffikorg og telauf, ekki tepoka
Fisk, kjúkling og kjöt (ekki stór bein)
Eggjaskurn, mulda
Garðaúrgang
Illgresi
Hey
Jurtir og blóm
Eldhúsrúllur og servíettur
Dagblaðapappír í ræmum
Tréflísar og sag í litlum mæli

Eftirfarandi má ekki jarðgera:

Plast, gler, málm, gúmmí, vefnaðarvöru, bómull
Rafhlöður, lyf, spilliefni og annan hættulegan úrgang
Vax- eða plasthúðaðan pappír
Pappír í miklu magni
Sígarettustubba eða sígarettuösku
Viðarösku eða kalk
Ryk úr ryksugunni
Bleiur og dömubindi
Stór bein
Leirborinn kattasand