„Vitur sálfræðingur sem ég þekki sagði eitt sinn, „betra er heilt en vel gróið“. Forvarnir eru allt,“
segir Kristbjörg Þórisdóttir sérfræðingur i klínískri sálfræði.
Kristbjörg segir að ekkert barn bíði þess að byrja í fyrsta bekk, öll börn sem greinast með lífsógnandi sjúkdóma eins og krabbamein fá meðferð og ekkert beinbrotið barn hefur beðið dögum, vikum eða árum saman eftir að fá gifs. Velferðarsamfélag okkar er þannig gert að börnum er tryggð skólavist og viðeigandi heilbrigðisþjónusta vegna líkamlegra sjúkdóma og kvilla.
Kristbjörg bendir á að þegar kemur að andlegum áskorunum þá er það regla frekar en undantekning að börn og fullorðin bíði á biðlistum eftir geðheilbrigðisþjónustu.
„Minnum okkur á að biðlistar eru samfélagsleg smíð. Við höfum ákveðið að framboð þjónustunnar sé með þessum hætti og af þessu magni. Við höfum forgangsraðað öðru framar á fjárlögum og í okkar samfélagi,“ segir Kristbjörg í grein sinni á Vísi sem ber titilinn Af hverju bíður barnið?
„Hvernig stendur á því að barn sem stendur höllum fæti vegna taugaþroskavanda, þroskaskerðingar, málhömlunar, félagslegra erfiðleika, tilfinningavanda, geðræns vanda eða annars bíður dögum, vikum og árum saman eftir viðeigandi aðstoð og stuðningi? Hvers vegna? Sum fá aldrei aðstoðina sem þau þyrftu á að halda og allt of mörg fá hana þegar þau eru dottin ofan í brunninn.
Kristbjörg segir að það sé einnig regla frekar en undantekning að þau sem sinna börnunum okkar og hafa gríðarleg áhrif á þau geri það af hugsjón, frekar en fá góð laun fyrir. Þau sem sjái um að sinna peningunum okkar fá hins vegar oftar en ekki væna fjárhagslega umbun fyrir starfið.
„Það er líka samfélagsleg smíð. Því miður geta þau bágu kjör og álag sem fagfólkinu sem koma að börnunum okkar stendur til boða haft þau áhrif að meiri mannabreytingar verði en æskilegt er og það bitnar á börnunum. Rannsóknir hafa sýnt að fyrir þau börn sem standa verst geta góð tengsl við eina fullorðna manneskju, jafnvel starfsmann skóla eins og kennara, skipt sköpum fyrir horfur barnsins. Kjaramál og starfsumhverfi fagfólks sem kemur að börnum eru samfélagsleg smíð okkar.“
Kristbjörg bendir á að fjölmargar rannsóknir hafa sýnt fram á forvarnargildi þess fyrir börn að stunda íþróttir.
„Af hverju er það þannig að það kostar foreldra tugi og hundruði þúsunda að leyfa barninu sínu að stunda íþróttir meðal annars vegna þess að stanslaust þarf að vera að kaupa nýja búninga svo sem í fimleikum eða fótbolta eða greiða dýrar keppnisferðir? Því miður hefur það þau áhrif að börnin sem kannski helst þurfa á því að halda missa af lestinni. Þetta er líka samfélagsleg smíð okkar.“
Færslu sína skrifar Kristbjörg með vísan til hnífstunguárásar á Menningarnótt þar sem 17 ára stúlka lést af sárum sínum og tvö önnur slösuðust. Aukið ofbeldi og hnífaburður meðal barna og ungmenna hefur í kjölfarið vakið upp miklar umræður í þjóðfélaginu.
„Voveiflegir atburðir hafa gerst í okkar samfélagi. Megi þau óafturkræfu áföll sem orðið hafa verða til raunverulegra samfélagslegra breytinga,“ segir Kristbjörg. Hún segir að talað hafi verið um geðheilbrigðismál barna og fullorðinna árum og áratugum saman. Þrátt fyrir velvilja flestra breytist hins vegar allt of lítið og of hægt.
„Af hverju er það þannig að foreldrar sem glíma við eigin vandamál sitja líka föst á biðlistum eftir geðheilbrigðisþjónustu sem hefur neikvæð áhrif á möguleika þeirra á að veita börnum sínum það sem hvert og eitt okkar vill veita sínum börnum, veislu í farangurinn út í lífið. Það er líka samfélagsleg smíð okkar.
Kristbjörg hvetur alla til að líta inn á við og veltum fyrir sér:
„Hvers vegna er samfélag okkar svona smíðað og getum við breytt einhverju?
Megi slík samfélagsleg breyting veita þúsundum lítilla ljósa von og lýsa upp minningu um líf og ljós Bryndísar Klöru Birgisdóttur.
Að lokum. Verum góð við hvert annað. Í stað þess að segja „ekki vera aumingi“ skulum við segja „mér er ekki sama um þig, er allt í lagi? Get ég gert eitthvað fyrir þig“?.
Þetta byrjar og endar hjá okkur. Við erum öll i þessu saman.“
