Díana Ósk Óskarsdóttir var ellefu ára gömul þegar hún bjó á götunni í Reykjavík og var komin í neyslu, um fermingaraldur var kerfið búið að gefast upp á henni og síðan hefur hún séð um sig sjálf. Díana Ósk hefur frá barnæsku haft brennandi þörf fyrir að hjálpa fólki og starfar við það í dag sem sjúkrahúsprestur og handleiðari. Hún hefur lokið fimm háskólagráðum og er doktorsnemi í Háskóla Íslands. Díana segir að sá sem öllu ræður haldi yfir henni verndarhendi, en hún segir sögu magnaðs lífshlaups síns í viðtali við Steingerði Steinarsdóttur í páskablaði Samhjálpar sem er nýkomið út.
„Ég ólst upp hjá móður minni, konu sem hafði lifað tímana tvenna,“ segir Díana, sem ólst upp á Siglufirði. „Meðal annars hafði hún gefið frá sér elstu systur mína, þannig að þegar ég fæddist var mamma harðákveðin í að láta ekki frá sér þetta barn. Það var erfitt heima, bæði drykkja og ofbeldi áttu sér stað á heimilinu. Systir mín fæddist tveimur og hálfu ári á eftir mér og ég varð fljótt umönnunaraðili hennar. Fimm ára var ég orðin svo dugleg að ég hellti upp á kaffi, smurði samlokur, ryksugaði og þreif, sá um hlutina. Fór með hana á leikskóla en hafði sjálf ekki verið í leikskóla.“
Flutti til Reykjavíkur á götuna
Þegar móðir Díönu og stjúpi skildu þegar Díana var ellefu ára flutti hún til Reykjavíkur, skráði sig sjálf í Breiðholtsskóla, en mætti ekki í skólann. „Var bara orðin götukrakki, þvældist um og svaf í hitakompum, í vinnuskúrum, inni á klósettum og í stigagöngum. Uppáhaldsstaðurinn minn var vinnuskúr við Hótel Borg. Þar var verið að gera endurbætur og þetta varð aðalgriðastaður minn. Þar voru svo margir vinnujakkar sem héngu á snögum í skúrnum og ég gat vafið mig í þá og fengið yl í kuldanum,“ segir Díana.
„Í reiði minni þegar ég var tíu ára byrjaði ég að sniffa og fikta við að reykja en þarna var ég komin í daglega neyslu. Ég var tekin af lögreglunni og því sem kallað var útideildin. Það var fyrirbæri sem félagsþjónustan rak til að fylgjast með unglingum sem voru að þvælast niðri í bæ. Þau höfðu afskipti af mér og ég var sett nokkrum sinnum inn á Neyðarathvarf fyrir unglinga sem var á Kópavogsbraut 9.
Kerfið var eitthvað að reyna að eiga við mig en það gekk ekki vel; þeir réðu ekkert við mig. Ég var stöðugt í uppreisn, fékk aðra í lið með mér og reglulega voru tekin af okkur eiturlyf. Ég var næst sett á heimavistarskóla á Reykjum í Hrútafirði, hafði í raun hætt í skóla ellefu ára en var þarna komin um fermingu. Það var eitthvert nám á unglingaheimilinu en ég sinnti því ekki neitt og fékkst ekki til að læra neitt þarna heldur. Ég var alltaf upp á kant við kennarana og þeir ráku mig á endanum. Þar með var ég komin á götuna aftur og kerfið hætt að skipta sér af mér. Ég varð bara að sjá um mig sjálf og hef gert það síðan.“
Sextán ára í fyrstu meðferðina
Díana var 16 ára þegar hún fór í sína fyrstu meðferð og varði jólum og áramótum á Staðarfelli.
„Ég þráði mjög heitt að verða edrú og eiga venjulegt líf. Hélt að ég yrði alltaf edrú eftir þessa fyrstu meðferð en bjó samt hvergi. Kom út og féll eftir tvær vikur í bænum og fór í mikla sprautuneyslu og var mjög týnd. Ég segi stundum að ég hafi búið meðal róna og dóna. Sumt af þessu fólki var mjög gott fólk en týnt en aðrir voru ekki góðar manneskjur,“ segir Díana, sem átti eldri dóttur sína rétt nýorðin 18 ára. Þá vildi Díana gera allt til að verða góð móðir á sama tíma og hún tók að sér börn annarra kvenna.
„Þessi þrá eftir edrúmennsku var kviknuð en þá byrjaði baráttan fyrir alvöru því mig langaði svo að verða góð mamma. Ég gerði allt sem ég gat en bara náði ekki tökum á þessu. En á þessum tíma þegar ég var að berjast í bökkum með hana litla uppgötvaði ég að mörgum börnum í þessum heimi líður ekki vel. Margar vinkvenna minna voru í neyslu og ég fór að reyna að hlúa að börnunum þeirra þegar ég var í lagi. Náði í þau þegar þau voru í erfiðum aðstæðum og tók þau til mín.
Barnaverndarnefnd studdi að ég tæki þau, hefði þau hjá mér um helgar og kæmi þeim svo inn á Mánagötu á mánudögum þar sem var athvarf fyrir börn í þessum aðstæðum. En mér fannst ég hafa tilgang þegar ég var að hjálpa þeim. Eftir ákveðinn tíma áttaði ég mig hins vegar á að ég var að taka þau út úr erfiðum aðstæðum og skila þeim í þær aftur þegar þau voru búin að ná smávegis jafnvægi. Þá áttaði ég mig á að það voru mömmurnar sem þurftu hjálp. sem ráðgjafi eða eitthvað slíkt.“
Vann í sjálfri sér og vildi hjálpa öðrum
Díana fór að stunda 12 spora samtök og fór að hugsa framtíðina, hvernig hún gæti hjálpað mæðrum og eftir að hún sá að konurnar sem hún var að styðja voru allt of oft beittar ofbeldi af barnsfeðrum sínum eða eiginmönnum, hvernig hún gæti hjálpað þeim og allri fjölskyldunni. Díana skildi við barnsföður sinn, eignaðist aðra dóttur með öðrum manni og eftir skilnað við hann var hún orðin einstæð tveggja barna móðir. Hún fór að leita leiða til að vinna með sjálfa sig og bæta hæfni sína til að sinna þeim og eigin þörfum
„Þær áttu hjá mér griðastað. „Það vantaði ekki, ég stóð alltaf með þeim en var bara í svo miklu rugli sjálf að ég kunni þetta ekki. Ég fór því að leita leiða til að verða tilfinningalegur griðastaður líka og finna leiðir til að þær gætu líka unnið úr því sem hafði komið upp á í uppeldinu og inni á heimilinu. Eftir að hafa sinnt sjálfri mér á þennan hátt, unnið með konum og hjálpað börnum í vanda fór ég að sjá að þörfin lá í að vinna með alla fjölskylduna. Þarna undir var ótti og sársauki í grunninn já, og fíkn.“
Díönu var boðið starf áfengis- og vímuefnaráðgjafa á Teigi, sem var úrræði Landspítalans fyrir áfengis- og fíkniefnasjúklinga. Þarna var hún farin að vinna með alla fjölskylduna og henni fannst hún hafa höndlað draumastarfið.
Díana sótti um starf sjúkrahúsprests fyrir fimm árum og er í dag í hálfu starfi sjúkrahúsprests og í hálfu starfi í stuðnings- og ráðgjafateymi spítalans og heldur þar utan um starfsfólk sjúkrahússins. Nú er hún formaður þessa teymis.
Röng aðferð að sigta út börn sem sýna áhættuhegðun
Aðspurð um hvað hún hefði þurft þegar hún var barn á götunni til að komast þá út úr þeim slæmu aðstæðum segir Díana: „Hreinan kærleika. Manneskjur sem ekki eru bara á klukkunni eða í vinnunni og nenna þessu varla. Barn skynjar þetta, ég skynjaði þetta. Öll árin sem ég var inni á unglingaheimilum og að hitta sálfræðinga og aðra sem tilheyrðu einhverjum batteríum skynjaði ég hvort fólk var þarna af heilum hug eða var bara í vinnunni. Sum höfðu líka eitthvert „hidden agenda“ eða falinn ásetning. Þau vildu fá eins konar viðurkenningu fyrir að hjálpa einhverjum vesalingi og sumir höfðu kynferðislegan áhuga á manni.
Þegar það er staðan er það staðfesting á að unglingurinn eða barnið getur ekki treyst neinum. En þegar ég hitti fólk með hreint hjartalag og raunverulegan kærleika snerti það við mér, eins og þegar ég hitti manninn sem var að skera graflaxinn á ristaða brauðið. Það fólk skapaði grunninn að því hjá mér að ég sá að til var gott fólk og hægt var að treysta einhverjum.“
Díana segir það alranga aðferð að sigta börnin út þegar þau sýna áhættuhegðun. „Einangra þau sem vandann og leitast við að greina hjá þeim raskanir eða sjúkdóma. Það kann að vera að greining eða sjúkdómur sé undirrótin en það kann einnig að vera að vandinn liggi hjá foreldrum, heimilisástandi eða í umhverfi barnsins. Það þarf því að rýna í þær aðstæður áður. Ef þar er allt eins og það á að vera þá er það frábært, við búin að útiloka þá breytu og getum þá horft til barnsins. En þar sem við gerum það ekki getur verið að okkur yfirsjáist þau heimili sem þarfnast hjálpar.“
Viðtalið við Díönu má lesa í heild sinni í páskablaði Samhjálpar.
