Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor emeritus í íslenskri málfræði, er umsjónarmaður hópsins Málspjall og fjallar nýjasti pistill hans um orðið „leghafi“ sem fólk virðist hafa skiptar skoðanir á.
„Sá misskilningur er áberandi í umræðunni að orðið leghafi sé samheiti við kona og eigi jafnvel að leysa það orð af hólmi í nafni einhvers pólitísks rétttrúnaðar. En það er fjarri sanni. Það eru ekki allar konur með leg. Sumar hafa undirgengist legnám og aðrar eru fæddar án legs, þ. á m. transkonur. Hins vegar er til fólk sem skilgreinir sig ekki sem konur en er samt með leg. Það getur verið kynsegin fólk sem skilgreinir sig hvorki sem karl né konu, og einnig transkarlar sem ekki hafa farið í legnám,“ segir Eiríkur.
Hann segir því ljóst að leghafar geta verið kvenkyns, karlkyns og hvorugt, þ.e. skilgreint sig utan kynjatvíhyggju.
„Af þeirri ástæðu er fráleitt að halda því fram að þessu orði sé ætlað að koma, eða geti komið, í stað orðsins kona. Orðið leghafi er í raun íðorð, einkum ætlað til nota í læknisfræðilegu samhengi en ekki í almennu máli. Orðið var t.d. notað í vetur í umræðu um frumvarp heilbrigðisráðherra um skimunarskrá. Þar er m.a. fjallað um skimanir fyrir leghálskrabbameini. Það segir sig sjálft að slík skimun þarf að taka til fólks með leg, óháð kyni,“ segir hann.
Tilefni pistilsins er að Eiríkur hefur undanfarna daga séð á Facebook „ótrúlegar umræður um orðið leghafi. Mörgum finnst þetta ljótt orð og um það er vitanlega þýðingarlaust að ræða, að öðru leyti en því að minna á að það tekur yfirleitt alltaf nokkurn tíma að venjast nýjum orðum. En þetta orð er a.m.k. rétt myndað og gagnsætt – -hafi merkir yfirleitt ‘sem hefur eitthvað’ og leghafi vísar því til fólks sem hefur leg. Annað orð sem stundum er notað er legberi og um það gildir allt hið sama og um leghafi.“
Eiríki finnst orðið afar gagnlegt, en einungis í ákveðnu og þröngu samhengi og yfirleitt um hóp, sjaldnast um einstaklinga.
„En af einhverjum ástæðum virðist sumt fólk ekki skilja þetta, eða ekki vilja skilja. Þess í stað verða til langir þræðir af hneykslun þar sem fólk talar um hvað þetta sé óþarft, fáránlegt og smættandi orð, og margar konur segja að þær vilji alls ekki nota það – eða láta nota það um sig. Vitanlega ræður fólk sjálft hvaða orð það notar en hæpið er að fólk geti hafnað því að um það séu notuð tiltekin íðorð sem ekki eru annað en skilgreining,“ segir hann.
Þá bendir hann á að „orðin leghafi og legberi hafa verið notuð í greinum þar sem ráðist er á transfólk eða hæðst að því, og merking þeirra og notkun þar skrumskæld. Það hvarflar ekki að mér að ætla þeim sem amast við þessum orðum að vilja taka undir þá afstöðu sem fram kemur í þessum greinum, en með því að fordæma orðin er fólk samt að leggja lóð á vogarskálar þeirrar transfóbíu sem því miður virðist fara vaxandi. Gefum þessum orðum þegnrétt í málinu – þau hvorki spilla íslenskunni né smætta konur eins og stundum er haldið fram.“
