Rúmur áratugur er síðan Steinar Smári Guðbergsson hóf formlega störf sem meindýraeyðir, en hann hafði fram að því fengist við mörg mismunandi störf sem áttu það sameiginlegt að reynast hjálpleg fólki í mismunandi aðstæðum. Hann byrjaði sem rafvirki, en kláraði ekki það nám að fullu því hann fór á sjóinn og kallar sig í dag hálfvirkja. Hann ól lengi þann draum í brjósti að verða flugmaður en vegna takmarkaðrar heyrnar gekk sá draumur ekki eftir. „Ég er alinn upp í sveit og hata köngulær, þannig byrjaði þetta eiginlega,“ segir Steinar Smári þegar talið berst að því hvernig hann hafi gerst meindýraeyðir. „Ég var alltaf að reyna að finna leiðir til að útrýma köngulóm úr lífi mínu. Algengt er að segja þær dragi frá flugur en það er bull og vitleysa. Tegundirnar af flugum eru fjöldamargar og aðeins örfáar sem rata í vefinn. Eitrið sem er notað til að drepa köngulærnar drepur sömuleiðis flugurnar svo allir græða.“
Einn af fáum sem fá að skjóta
Á þeim tíma sem Steinar Smári ákvað að snúa sér að starfsgreininni var lítil sem engin fræðsla í boði, í dag er hún ögn meiri en er engu að síður mjög svo ábótavant. „Ég get fullyrt að ég sé orðinn hálfgerður líffræðingur eftir að ég hellti mér út í þetta. Áður voru þetta tveir dagar og snerust að mestu um að kenna manni að setja á sig grímu og hanska. Síðan þá hef ég sjálfmenntað mig í hinum ýmsu tegundum skordýra. Algengasta meindýrið á Íslandi er klárlega silfurskottan, ég er mest að fást við hana í heimahúsum. Á eftir henni koma svo hamgæra og feldgæra. Feldgæran fannst ekki hér landi fyrr en fyrir sirka 30 árum en hefur nú náð miklum fjölda. Annars eru mýs og rottur alltaf sígildar og ófá skipti sem ég er kallaður í heimahús með stuttum fyrirvara. Húsráðandi gefur mér þá leyfi, en ég er einn fárra sem fá að skjóta – oftast úr stuttri fjarlægð þó, með pínulitlum haglaskotum. Nærtækt dæmi var rotta í eldhúsinnréttingu og konan sem kallaði mig til verksins var æst í að ég dræpi hana. Eftir að hafa gramsað í skápnum skaut ég. Ég var búin að segja konunni að það gæti skemmst eitthvað en æsingurinn í mér var svo mikill að það vildi ekki betur til en svo að eldfast glermót skýldi rottunni og hún slapp, í þetta skipti, ég sá hana svo fljótt aftur og skaut. Konan var svo ánægð og alveg skítsama um eldmótið enda sagðist hún ætla að henda öllu úr þessum skápum, pottum og pönnum og öllu.“
Fleiri kakkalakkar í Reykjavík en flesta grunar
Og Steinar Smári staðfestir að starfið sé lifandi þótt hann umgangist mestmegnis þá dauðu. „Já, þetta er skemmtilegt starf sem hentar mér vel. Hér hitti ég fjölda fólks. Mér finnst gaman að spjalla við fólk og vinnan sem slík ekkert ógeðsleg. Mörgum finnst það eflaust, en í grunninn er þetta ekki subbulegt starf. Ég sé vissulega rottur, veggjalús og kakkalakka mjög reglulega – og já, það er miklu meira af kakkalökkum í Reykjavík en flesta grunar. Rottur eru líka algengari en fólk gerir sér grein fyrir. Fyrir mörgum er þetta falið en ég held að fólk sé flest frekar meðvitað um á hvaða stöðum þetta er hvað verst. Miðbærinn og vesturbærinn eru til að mynda afar slæmir og ég held að fólk viti það bara. En þetta kemur í tímabilum og tengist mikið árstíðum og er ekki bara bundið við miðbæinn eða vesturbæinn. Að vísu er reyndar ekki mikið um rottur austan Elliðaánna og einhverra hluta vegna ekki í Garðabæ.“
„Stökk á mig ískrandi og kveinandi“
Spurður hvað rotturnar séu stórar og hvort Steinar Smári hafi lent í einhverjum óþægilegum uppákomum hvað varðar rottur nefnir hann eina umfram aðra. „Já, ég var einu sinni staddur í húsasundi, var ekkert á vakt eða neitt slíkt, en sá þarna stóra rottu og ákvað að elta hana. Eins og gerist með dýr sem upplifa sig króuð af ákvað kvikindið að ráðast á mig. Hún stökk þarna á mig ískrandi og kveinandi og hékk í annarri buxnaskálminni dágóða stund en lét sig svo hverfa. Mér hefur síðan þá ekki alveg staðið á sama yfir tilhugsuninni að fá svona kvikindi framan í mig, sérstaklega þegar ég geng niður í kjallara þar sem eru hillur og ég á það á hættu að fá dýrin framan í mig. Þær eru nefnilega sumar nokkuð stórar, þannig lagað. En þær stærstu eru um 30 til 40 sentimetrar með skotti svo þetta eru stórar skepnur, þannig séð.“
Fer klárlega til helvítis
Þegar talið berst að góðum gildrum segist Steinar Smári vera á móti svokölluðum límgildrum sem seldar eru almenningi sem ýta undir hægfara og ómannúðlegan dauðdaga dýranna. „Það er á hreinu að ég fer til helvítis því ég er alltaf að drepa einhvern, en ég er alveg á móti þessum límbökkum. Pælingin með þá er að músin sé þar í nokkra klukkutíma og sé svo losuð frá og sleppt út en tilfellið er ekki þannig. Í langflestum tilfellum gleymir fólk þessari gildru og músin drepst hægum og sárum dauðdaga. Með tímanum safnast svo ryk og límið hættir að virka. Þetta er í grunninn ákaflega ómanneskjulegt en önnur lausn er svokallaðar „lífgildrur“ – eða hótel. Þá rata mýsnar inn í rými sem lokast á eftir þeim og þær komst ekki aftur út, stundum safnast fleiri en ein mús fyrir í þessu rými og þá tekur lögmál lífsins við. Þær slást þangað til sú sem hefur yfirhöndina hreinlega étur veikari músina. En hvað er manneskjulegt við það að láta mýsnar hlaupa um og drepast á þremur dögum vegna vatnsskorts eða af því aðrar mýs koma inn í búrið og éta þær? Oftast þegar fólk kemur svo loksins að gildrunni er bara ein mús þar, þótt þær hafi verið margar um tíma, en þessi eina er þá feit og pattaraleg því hún er búin að éta hinar. Ég kom einu sinni að búri og þá hafði önnur mús komið og var byrjuð að éta hina. Þegar ég kom að var músin hálfétin og þá var búið að éta stóran part af afturhlutanum á henni og hún enn lifandi. Þetta er náttúrulega ekkert nema dapurlegt á að líta.“
Spurður um bestu gildrurnar segir Steinar Smári smellurnar þær albestu. „Ég mæli mest með plastgildrunum sem drepa mýsnar strax en þá skiptir öllu máli að setja þær rétt upp. Vissulega er samt nauðsynlegt að límbakkar séu til einnig til staðar, því fátt veiðir eins vel og þeir. En þeir ættu ekki að vera í almennri sölu og bara til meindýraeyða. Meindýraeyðar munu þá fylgjast með að ekkert dýr sé að kveljast þar í marga daga, eða á meðan ráðið er niðurlögum á vandamálinu. En banna ætti þessi músahótel, þau eru alls ekki veiðin og í raun hreinlega kvalaklefi.“
09.00: Við mælum okkur mót við Steinar Smára sem hittir okkur fyrir utan híbýli DV. Hann tekur á móti blaðamanni og ljósmyndara hýr á brá með vindil í annarri og ekki líður á löngu þar til hann dregur fram skammbyssu sem hann geymir í bílnum. Við ákveðum í kjölfarið að fylgja för hans eftir á öðrum bíl.
09.30: Fyrsta heimsókn dagsins er í vesturbæ Reykjavíkur þar sem fjarlægja þarf rottu af heimilinu. Steinar er snar til verks og skýtur kvikindið einu skoti. Eldhúsinnréttingunni varð ekki meint af og húsráðandi samþykkur aðgerðinni.
10.15: Næst liggur leiðin á öldurhús eitt í miðborg Reykjarvíkur. Þar festir Steinar og fjarlægir um leið flugnagildru þar sem hann fer yfir hverskyns flugur heimsækja staðinn. Hann eitrar í leiðinni gróðurhús fyrir hugsanlegum meindýrum.
11.30: Við kíkjum yfir á annan veitingastað í sömu götu en óspurður segir Steinar okkur að í miðbærinn sé alræmdur fyrir rottugang enda séu felustaðirnir þar fyrir dýrin óþrjótandi og holurnar upp úr holræsinu allt um hring. Bæjaryfirvöld axla ekki ábyrgð því götulagnir séu víst á ábyrgð þeirra sem skráðir eru fyrir fasteignum á tilteknu svæði og því sé ekkert gert í holum og götum, sem geri dýrunum kleift að skríða upp og gera sig heimkomin.
Í heimsókninni fáum við dýrindis súpu frá staðnum sem augljóslega er mikið í mun að allt eftirlit sé upp á tíu. Að því loknu höldum við förinni áfram og kíkjum næst í bakarí þar sem Steinar tekur stöðuna.
12.30: Steinar hefur meðal annars það verkefni að eitra fyrir rottum og til verksins setur hann þartilgerða kassa hér og þar um borgina með eitri í sem rotturnar geta komist í.
Hann opnar hvern kassann á fætur öðrum en þeir reynast misinnihaldsmiklir. Hann segist aldrei vera stressaður enda sé hann öllu vanur. Hann er sömuleiðis spurður hvort vinir eða vandamenn í hefndarhug séu að sækjast í eitrið og hlær að spurningunni, en segist svo hafa eitt sinn fengið slíka bón frá einhverjum á Facebook. Hann telji samt beiðnina hafa verið grín. Hann hefur einnig fengið nokkrar beiðnir um að eyða 63 meindýrum sem haldi sig að mestu í húsi við Austurvöll.
13.30 Við höldum áfram og nú er förinni heitið til Keflavíkur. Til stendur að taka út flugskýli og iðnaðarhúsnæði.
17.45: Ferðin til Keflavíkur tók eflaust lengri tíma en til stóð en áfram höldum við. Nú höldum við í heimahús en síminn hjá Steinari stoppar ekki og í flestum tilfellum vegna músa sem leita inn á þessum árstíma vegna kuldabreytinga. Við kíkjum við og fjarlægjum eina slíka. Steinar leggur í leiðinni gildru ef fleiri skyldu leynast í íbúðinni en hann notar hnetusmjör og pepperóní til beitu, eða Snickers sem hann segir reynast langbest.
19.40: Liggur leiðinni að Tangabryggju þar sem Steinar Smári smellir upp beitustöðvum með eitri gegn nagdýrum, í leiðinni hendir hann inn tveimur músagildrum í bílakjallara.
21.20: Dagurinn endar með því að Steinar er fenginn í útkall vegna silfurskottueitrunar sem þarf að framkvæma vegna afhendingar á húsnæði til nýs eiganda morguninn eftir. Núverandi eigandi vill ekki bíða til morguns og vill ganga í málið hið snarasta. Dagurinn er því óneitanlega langur og ófyrirsjáanlegur.
