„Óhófleg óstýrð notkun Íslendinga á flugeldum leiðir til alvarlegrar fyrirsjáanlegrar mengunar sem hefur áhrif á heilsu og vellíðan lungnasjúklinga sem eru allt að 5-10% landsmanna og eru í þeim hópi bæði börn og fullorðnir,“ skrifa þrír sérfræðingar í nýrri grein í Læknablaðinu.
Í greininni kemur fram að gífurleg svifryksmengun yfir áramótin vegna taumlausrar flugeldanotkunar landsmanna veldur lungnasjúklingum þjáningum og að fleiri leituðu á bráðamóttöku á síðustu nýársnótt vegna andþyngsla en vegna flugeldaslysa.
Höfundar greinarinnar eru Gunnar Guðmundsson lungnalæknir og prófessor í lyfja- og eiturefnafræði‚ læknadeild HÍ; Hrund Ólöf Andradóttir, prófessor í umhverfisverkfræði‚ HÍ; og Þröstur Þorsteinsson prófessor í umhverfis- og auðlindafræði‚ HÍ.
Í greininni kemur fram að frá árinu 2005 hefur árlegur innflutningur á flugeldum verið 600 tonn sem samsvarar um 2 kg á hvern Íslending. Síðan er vísað til nýlegra niðurstaðna rannsóknar á loftmengun tengdri flugeldum á Íslandi og segir:
„Í rannsókninni var gerð grein fyrir mælingum Umhverfisstofnunar og heilbrigðiseftirlita sveitarfélaga á svifryki á nýársnótt 2018 í 7 mælistöðvum á höfuðborgarsvæðinu. Stöðvar staðsettar miðsvæðis fóru allar yfir heilsuverndarmörk. Hæst mældist mengun í Dalsmára í Kópavogi og við Grensásveg í Reykjavík, en þar fóru dægurgildi svifryks áttfalt yfir heilsuverndarmörk á nýársdag. Vart var við flugeldamengun fram á eftirmiðdag á nýársdag (styrkur yfir 50 µg/m.
Í Dalsmára í Kópavogi fór klukkustundargildi PM10 hæst í 4000 míkrógrömm á rúmmetra og voru 75 prósent af því fínt svifryk (PM2.5) sem samkvæmt gögnum frá Evrópsku umhverfisstofnuninni er Evrópumet í skammtímamengun. Til samanburðar mældist svifryk þegar áramótabrennur fara fram í kringum 600 míkrógrömm á klukkustund. Almennt eru hæstu klukkustundargildi þegar varað er við götusvifryki um 200 míkrógrömm á rúmmetra
Fínt svifryk er varasamt heilsu því það, ásamt eiturefnum sem það inniheldur, getur komist í gegnum lungnablöðrur í blóðrásina. Í flugeldasvifrykinu mældust hækkuð gildi af þungmálmum og benzo(a)pyrene sem er krabbameinsvaldandi aromatískt kolvetni. Hvorugt þessara eiturefna brotnar niður í náttúrunni af sjálfsdáðum og geta þannig safnast upp.“
Þá segir að 15 manns hafi leitað til bráðamóttöku á nýársnótt 2018 vegna andþyngsla vegna mengunar, helmingi fleiri en vanalega. Þetta séu jafnframt 50% fleiri en þeir sem leituðu aðhlynningar vegna meiðsla eftir flugelda.
Leggja til opinberar flugeldasýningar fremur en einkanotkun almennings
Sérfræðingarnir leggja til að mörk verði sett á leyfilegt magn innfluttra flugelda til landsins og að flugeldaauglýsingar verði bannaðar. Þá leggja þeir til að flugeldastemningin verði meira á hendi opinberra aðila:
„Mikilvægt er talið að halda í hátíðarstemningu um áramót og því gætu sveitarfélög verið með skipulagðar sýningar, eins og ljósasýningar í bland við tónlist, sem hefur gefist vel til dæmis í Hong Kong. Þjóðmálakönnunin gefur til kynna að 27% Íslendinga styðji bann við almennri notkun flugelda. 80% landsmanna finnst gaman að horfa á flugelda, en aðeins 45% finnst gaman að skjóta þeim upp. Flugeldasýningar á vegum opinberra aðila myndu því þjóna meirihluta þjóðarinnar.“
Greinina í Læknablaðinu má lesa hér.
