Erla Björnsdóttir er sálfræðingur og doktor í líf- og læknavísindum. Hún hefur sérhæft sig í rannsóknum á svefni og meðferðum gegn svefnleysi.
Svefnfiðrildin er skemmtileg og falleg saga sem útskýrir mikilvægi svefns og hvíldar fyrir börnum. Í bókinni er einnig fróðleikur fyrir foreldra varðandi svefn barna og svefndagbók sem hægt er að fylla út með börnum.
„Mér hefur lengi fundist vanta gott fræðsluefni um svefn fyrir börn,“ segir Erla um ástæðu þess að hún ákvað að skrifa bókina.
„Fræðsla um svefn er ekki hluti af námskrá í dag. Börn læra um næringu og hreyfingu í heimilisfræði og íþróttum, en læra sáralítið um svefn sem er mjög furðulegt því þetta er ein mikilvægasta grunnstoð heilsu. Sjálf á ég fjögur börn og hef mikið reynt að predika um góðan svefn við þau. Ég var einhvern tímann að tala við fimm ára son minn um svefn og var að útskýra fyrir honum af hverju svefninn skiptir máli og hvað væri að gerast inni í líkama og heila þegar við værum sofandi. Hann var svo áhugasamur og spurði mig svo margra skemmtilegra spurninga þannig að ég fór að búa til ævintýri til að segja honum. Þá rann það upp fyrir mér að það væri frábært að koma þessu í þetta form. Börn eru mjög móttækileg, áhugasöm og spyrja spurninga. Svefninn er mjög dularfullur og spennandi, það er ofboðslega margt sem er að gerast í svefni sem er áhugavert og gaman fyrir börn að vita.“
Erla vill að við förum að líta á svefninn með jákvæðari augum.
„Mér hefur stundum fundist eins og við tölum neikvætt um svefninn. Leiðinlegt að fara að sofa, við „hæpum“ það svolítið að vaka, eins og börnum þykir spennandi um áramótin að fá að vaka og það er svo heillandi, en svo er eins og það sé neikvætt að fara í rúmið. Mig langaði líka að varpa jákvæðu ljósi á svefninn, hvað hann er góður fyrir okkur, spennandi, hvað er margt merkilegt að gerast í heilanum og líkamanum þegar við sofum og hvað svefninn hefur áhrif á margt í lífinu, eins og hvernig okkur líður, hversu heilsuhraust við erum, hvernig árangur okkar er í skóla, íþróttum, tómstundum og svo framvegis.“
Erla segir fræðslu um svefn fyrir börn standa til bóta. „Landlæknisembættið hefur verið að vinna í þessum málum ásamt mér og fleirum,“ segir hún.
„Ég vona svo sannarlega að það verði breyting þarna á og ég hef fulla trú á því. Við erum alltaf að verða meðvitaðri um mikilvægi svefns. Það hlýtur að komast í námskrá á næstu árum,“ segir Erla.
„Þetta á að vera almenn skynsemi en er það ekki. Það er ótrúlega mikilvægt að fræða og auðvitað byrja snemma og beita forvörnum, þá er ekkert betra en að byrja þegar börnin eru ung.“
Erla segir að bókin hafi upphaflega verið stíluð á börn fjögurra til átta ára, en eftir að hafa fengið fjölda skilaboða frá foreldrum barna á öllum aldri segist hún vera viss um að bókin sé fyrir alla.
„Bókin hefur verið að gagnast mun eldri börnum en ég reiknaði með, og líka börnum sem hafa til dæmis verið hrædd við að sofa ein, hrædd við myrkrið, með einhver svefnvandamál eða erfitt að koma þeim í rúmið á kvöldin. Þetta er allt saman útskýrt í bókinni. Svo er líka heilmikill fróðleikur í þessari bók fyrir foreldra, ömmur og afa og fleiri. Þannig að hún getur í raun og veru hentað öllum aldri,“ segir hún.
Í bókinni nefnir Erla að foreldrar ættu að vera börnum sínum fyrirmyndir þegar kemur að heilbrigðum svefnvenjum.
„Við ættum sjálf að vera að skapa góðar svefnvenjur, ekki vera að þamba orkudrykki, ekki vera í símanum fram á kvöld, heldur setja svefninn í forgang og allt þetta sem við erum að segja við þau, því þau auðvitað gera eins og þau sjá. Ég held að mikilvægasta forvörnin eigi sér stað inni á heimilinu,“ segir hún.
Svefninn á það til að fara úr skorðum yfir hátíðirnar og mælir Erla með að fólk haldi sem mest í rútínuna.
„Það vill oft gerast í svona fríum að maður fer að sofa seinna og vakna seinna, og þetta getur oft skapað vítahring sem verður erfitt að komast úr úr þegar nýja árið gengur í garð og fríið klárast. Börnum líður best í sínum ramma og þau fá bestan svefn ef þau fara að sofa á sínum eðlilegu tímum. Ég held að maður græði í raun og veru mjög lítið á að leyfa þeim að vaka fram eftir og vera kannski að vonast eftir því að þau sofi lengur. Mitt ráð er að reyna að halda rútínunni eins eðlilegri og hún er og frekar vera með eitthvað skemmtilegra að gera á morgnana þegar við vöknum snemma. Síðan ef rútínan fer í rugl og maður dettur í það að snúa sólarhringnum við þá er mjög mikilvægt að byrja að rétta sig af nokkrum dögum áður en maður mætir í skóla eða vinnu, það er ekki mjög sniðugt að mæta vansvefta til vinnu eða í skóla á nýju ári,“ segir hún.
Erla segir að það geti hjálpað að setja á fót umbunarkerfi til að hjálpa til með svefninn.
„Aftast í bókinni er fróðleikur fyrir foreldra um svefn og svefndagbók sem er hægt að halda með börnum til að setja jákvæð markmið varðandi nætursvefn. Eins og að gefa límmiða ef þau fara að sofa á réttum tíma, eða sofa nóg. Þannig að það getur verið mjög sniðugt að nota svona umbunarkerfi. Til þess einmitt að gera svefninn jákvæðan og skemmtilegan,“ segir Erla og nefnir jólasveinana sem dæmi.
„Þeir hjálpa mjög mikið til í desember. Þá vilja allir fara snemma að sofa og sofa vel, þá sér maður hversu vel svona umbunarkerfi virka fyrir börn.“
