Ásthildur Lóa Þórsdóttir, þingmaður Flokks Fólksins, og Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, birtu grein í byrjun vikunnar þar sem þess var krafist að Ásgeir Jónsson, Seðlabankastjóri, myndi segja af sér embætti. Fullyrtu þau að Ásgeir hafi misst traust þjóðarinnar og að eftir hann lægi slóð mistaka sem hefðu haft alvarlegar afleiðingar.
Hilmar Örn Ólafsson, hagfræðingur og áhugamaður um íslenskt efnahagslíf, kom Ásgeiri til varnar með aðsendri grein í morgun þar sem að hann krefst þess á móti að Ásthildur Lóa og Ragnar Þór segi af sér enda hafi grein þeirra innihaldið rangfærslur sem og afhjúpað „mikla fávísi“ þeirra. Telur Hilmar Örn að í stað þess að skoða staðreyndir og reyna að skilja gang íslensks efnahagslíf þá hafi tvímenningarnir talið vænlegra að draga í efa hæfi forsætisráðherra og seðlabankastjóra.
„Ásthildur Lóa og Ragnar Þór virðast ekki skilja peningastefnu Seðlabankans og þau lögbundnu skilyrði sem honum eru sett. Það er nákvæmlega svona sem hagkerfum heimsins með sjálfstæðan seðlabanka er háttað í þeim löndum sem að við berum okkur saman við. Útfærslur á þessu fyrirkomulagi hafa einnig verið rannsakaðar í þaula. Það er aftur á móti önnur spurning hvort að sú tilhögun, að halda uppi sjálfstæðum seðlabanka, sé sú rétta en það verður ekki rætt í þessari grein. Ragnar og Ásthildur Lóa telja hins vegar það vera vænlegast til árangurs að úthúða Ásgeiri seðlabankastjóra þegar hann hefur einvörðungu fylgt þeim fræðum og kenningum sem honum ber að gera og notað til þess þau tæki sem Seðlabankanum býðst til að ná verðstöðugleika,“ skrifar Hilmar Örn.
Segir hann að tvímenningarnir hafi þó séð sóma sinn í að vera sammála því að ná þurfi niður verðbólgu hér á landi en greini á um aðferðina til að ná því markmiði. Þær aðferðir sem Ásthildur Lóa og Ragnar Þór leggi til séu hins vegar fávísar að hans mati.
„Hvaða úrræði telja Ragnar og Ásthildur Lóa að Seðlabankinn hafi? Hvernig halda þau að seðlabankar heimsins nái niður verðbólgu? Það þarf ekki nema að opna helstu miðla og sjá hvernig það er gert og hvernig það gengur. Í Evrópu er verðbólga komin niður fyrir 3%, í Bandaríkjunum er hún komin niður fyrir 4% og í Bretlandi var hún seinast 6.7%. Hvað halda höfundar að seðlabankastjórar þessara ríkja hafi verið að gera?“ spyr Hilmar Örn.
Telur hann að við núverandi verðbólgu standi einfaldlega ekkert annað til boða en að hækka vexti.
„Grundvallar skilningur á tilgangi og markmiðum peningastefnu skýrir það. Þá nefna höfundar þá miklu peninga „prentun“ sem Landsbankinn hefur staðið að. Þessi staðhæfing einkennist af ringulreið miðað við þær kröfur sem að þau gera til Seðlabankans. Hvað telja höfundar að gerist með tilliti til peningaprentunar þegar vextir verða snar lækkaðir í a.m.k. 4%? Samkvæmt þeim er ekki hægt að kenna of lágu vöxtum um þá verðbólgu sem ríkir hér en þó var peningaprentun Landsbankans eitt af því helsta sem olli umræddri verðbólgu. Þetta er vægast sagt þversagnakenndur málflutningur,“ skrifar Hilmar Örn.
Hann tekur undir að verðtrygging sé eitur sem beri að fjarlægja en að bankarnir og Ásgeir séu hafðir fyrir rangri sök.
„Að halda því fram að seðlabankastjóri sé að ýta fólki í verðtryggð lán eða að bankarnir, sem eru með hvað lægstu arðsemi á eigið fé meðal Evrópuríkja, séu vandamál verðtryggingarinnar er fásinna. Á meðan þetta er í boði hér á landi mun fólk leita í þetta, svo einfalt er það. Atferlisfræðin hefur sýnt okkur að manneskjan er haldin af „present bias“ þar sem hún ofmetur skammtíma ábata og vanmetur langtíma afleiðingar. Ásókn fólks í verðtryggð lán er dæmi um þetta,“ skrifar Hilmar Örn.
Telur hann að verðtryggingin sé þá eins og hver önnur misheppnuð skammtímahugsun, „björgunar aðferð“ verkalýðsforingja sem þurfa ekki að taka ábyrgð á eigin gjörðum.
„Að höfundar geti ekki fært fram álitlegri ráð en að lækka stýrivexti í a.m.k. 4% og sett verði á leiguþak er ákaflega dapurt og vitnisburður um fávísi. Slík aðgerð myndi kollvarpa íslenska hagkerfinu og líkjast glapræði Erdogan Tyrklands forseta sem sá nú samt sóma sinn í því að hækka vexti á endanum. Þar að auki eru leiguþök fávísisfyrirsláttur sem kemur iðulega upp í umræðum þegar illa gengur. Að ganga í slíkar „björgunar aðferðir“ er eins og að pissa í skóinn sinn og mun aðeins draga úr mætti peningastefnunnar, lengja há-verðbólgutímabilið, lengja erfiða stöðu heimilanna og þá helst sem höllustum fæti standa,“ skrifar Hilmar Örn.
„Erfitt efnahagsástand verður aldrei auðvelt. En ef ekki væri stöðugt verið ganga í þessar „björgunar aðferðir“ fengjum við svigrúm til að hugsa rökrétta, þ.e. að taka á okkur skammtíma kostnað fyrir langvarandi velsæld. Það skortir hjá ofangreindum aðilum,“ skrifar Hilmar Örn.
