Ekki hafa horfurnar fyrir kjörtdag alltaf verið góðar fyrir Sjálfstæðisflokkinn í borginni í skoðanakönnunum undanfarnar vikur. Í nýlegri könnun sem Prósent gerði fyrir Fréttablaðið mældist Sjálfstæðisflokkurinn í Reykjavík með aðeins 16,2 prósenta fylgi en niðurstöður þeirrar könnunar birtust á þriðjudag.
Á miðvikudag birtust svo niðurstöður könnunar sem fréttastofa Stöðvar 2 fékk Maskínu til að gera fyrir sig og mældist Sjálfstæðisflokkur þar með 21,8 prósent fylgi, mun meira fylgi heldur en í könnun Prósent en þó mun minna fylgi en flokkurinn fékk í síðustu borgarstjórnarkosningum þegar flokkurinn fékk tæp 31 prósent atkvæða.
Hafa því margir spáð því að Sjálfstæðisflokkurinn endi með færri borgarfulltrúa næsta kjörtímabil heldur en áður. Hafsteinn Einarsson, doktorsnemi og stjórnmálafræðingur, telur þó að kannanir endurspegli ekki þær niðurstöður sem munu koma upp úr kjörkössunum á morgun. Fyrir þeirri fullyrðingu nefnir hann fimm ástæður sem hann fer yfir á Twitter.
Hafsteinn veitti DV leyfi til að deila færslunni.
„Fimm ástæður til að gera ráð fyrir að Sjálfstæðisflokkurinn fái meira fylgi í borgarstjórnarkosningunum en kannanir gefa til kynna,“ skrifar Hafsteinn.
Nefnir Hafsteinn að hann hafi bent á fyrir Alþingiskosningar að Sjálfstæðisflokkur hafi verið vanmetinn um 2-3 prósent í könnunum á landsvísu í kosningunum 2016 og 2017. Þetta hafi ekki breyst í kosningunum í haust þar sem Sjálfstæðisflokkur var enn einu sinni vanmetinn og stundum verulega.
1. Fyrir Alþingiskosningar benti ég á að Sjálfstæðisflokkurinn var vanmetinn um 2-3% í könnunum á landsvísu í kosningunum 2016 og 2017.
Það breyttist ekki síðasta haust, XD aftur vanmetinn, stundum verulega . pic.twitter.com/PCR3gRiuhc
— Hafsteinn Einarsson (@hafsteinneinars) May 12, 2022
Hafsteinn segir að sömu skekkjur geti átt við í borginni. Þar hafi Sjálfstæðisflokkur jafnvel verið vanmetinn um 3,5 prósent sem samsvari um einum borgarfulltrúa.
2. En eiga sömu skekkjur við í borginni? Berum saman muninn á Kosningaspánni (https://t.co/MF6TUMSjYh) 25. maí og kosningum 26. maí.
Eins og sjá má er verulegur munur hjá mörgum flokkum. Þar á meðal er XD vanmetinn um 3.5% (fylgi sem samsvarar uþb einum borgarfulltrúa. pic.twitter.com/bNIPzdstaz
— Hafsteinn Einarsson (@hafsteinneinars) May 12, 2022
Hafsteinn vísar til sambærilegrar umfjöllunar sem hann gerði í tilefni að Alþingiskosningunum í september. Þar rak hann að miðað við kannanir fyrir kosningarnar 2017 séu hægri flokkar séu líklegri til að vera vanmetnir á meðan flokkar á borð við Samfylkinguna og Pírata séu ofmetnir.
Eins spili þar inn munur á kjörsókn eftir aldri. Kannanir reikni með jafnri þátttöku allra hópa en raunin sé þó önnur. Til dæmis sé unga fólkið, sem styður Pírata til dæmis, ólíklegt til að mæta og kjósa.
Svo spili þar einnig hlutverk svonefnd svarendaskekkja, þ.e. að hópurinn sem tekur þátt í könnum sé ólíkur þeim hópi sem tekur þátt. Til dæmis sé eldra fólk líklegra en ungt fólk til að svara slíkum könnunum og geti það skekkt niðurstöður. Þeir sem svari könnunum séu líklega oft líklegri til að hafa áhuga á stjórnmálum en aðrir.
3. Hvers vegna á þetta vanmat á fylgi XD sér stað? Ég fór yfir það ítarlega í þræðinum síðasta haust, en vil nefna sérstaklega að kjörsókn í borgarstjórnarkosningum (67%) er talsvert minni en í Alþingis. Unga fólkið styður t.d. Pírata, en er ólíklegt til að mæta. pic.twitter.com/3Ku38XxHRd
— Hafsteinn Einarsson (@hafsteinneinars) May 12, 2022
Önnur ástæða fyrir slæmu gengi í könnunum að mati Hafsteins er sú að þegar neikvæð umræða hefur verið í kringum flokk þá séu stuðningsmenn hans ólíklegri til að taka þátt í könnunum. Nú hafi umræðan um Íslandsbankasöluna verið mjög hávær og þar hart deilt á Sjálfstæðismenn.
„Stuðningsfólk XD gæti verið tímabundið ólíklegra til að svara könnunum vegna umræðunnar undanfarnar vikur. En er það nóg til að skila sér ekki á kjörstað/kjósa annan flokk? Kemur í ljós.“
4. Önnur ástæða sem ekki var nefnd þá, en er mikilvæg nú. Þegar neikvæð umræða er kringum flokkinn eru stuðningsmenn hans ólíklegri til að taka þátt í könnunum (Partisan nonresponse). Dæmi: Access Hollywood, Partygate. https://t.co/BjWW0iWF83 pic.twitter.com/0chyBAXBKx
— Hafsteinn Einarsson (@hafsteinneinars) May 12, 2022
Að lokum nefnir Hafsteinn könnunina sem Prósent gerði fyrri Fréttablaðið þar sem Sjálfstæðisflokkurinn mældist með aðeins um 16 prósenta fylgi. Þetta sé mjög frábrugðið bæði reynslu og væntingum og því þurfi menn að spyrja sig hvort slík útkoma sé virkilega líkleg.
„Ef einhver byði upp á veðmál um að XD fengi 16% á laugardaginn myndi ég leggja aleiguna undir? Ekki séns.“
5. Þegar við sjáum könnun sem er verulega frábrugðin reynslu okkar og væntingum, sem sker sig úr frá öðrum verðum við að velta fyrir okkur spurningunni: Er þetta líklegt? Ef einhver byði upp á veðmál um að XD fengi 16% á laugardaginn myndi ég leggja aleiguna undir. Ekki séns. pic.twitter.com/G8exnbszCs
— Hafsteinn Einarsson (@hafsteinneinars) May 12, 2022
Hafsteinn segir þó ljóst að Sjálfstæðisflokknum gangi illa, en þó varla svona illa.
„Ólíklegt að XD nái að mynda meirihluta, en núverandi meirihluti er að sama skapi í mikilli hættu. Þetta verður spennandi.“
Hafsteinn segir að kannanir séu ekki fullkomnar og muni aldrei spá alveg fyrir um úrslit. Þó sé hægt að vinna í því að lágmarka skekkjurnar en fyrirtæki sem framkvæmi kannanir geri það misvel.
Fyrir áhugasama má hér lesa áðurnefnda Twitter-þráðinn sem Hafsteinn birti fyrir Alþingiskosningarnar síðasta haust.
🧵 Stjórnmálafræðiþráður II (aftur alltof langur, sorry):
Er eitthvað að marka skoðanakannanir á Íslandi? pic.twitter.com/GLnsVCA0RL
— Hafsteinn Einarsson (@hafsteinneinars) September 19, 2021
