Ólafur Ragnar Grímsson, fyrrum forseti Íslands, er gestur Páls Magnússonar í sjónvarpsþætti hans Pólitík með Páli í kvöld á Hringbraut. Í þættinum ræðir Ólafur til að mynda um stjórnarmyndanir og sínar skoðanir á stjórnarmyndunarumboði forsetans.
Ólafur segir í þættinum að staðan í ár geti orðið afar snúin og að ýmsar ranghugmyndir hafi verið uppi varðandi hvers eðlis stjórnarmyndunarferlið er. „Um tíma töldu menn að þetta væri eitthvað ritúal þar sem forsetinn úthlutaði umboðinu til stjórnarmyndunar og allir héldu á sér höndum á meðan sá sem var með umboðið stýrði atburðarásinni og það þótti algjör dónaskapur ef aðrir töluðu saman á þeim tíma,“ segir hann.
„Allt byggðist þetta bara á venjubundinni hugsun, þetta átti sér enga stoð í stjórnkerfi landsins og menn gátu svo bara splundrað þessum venjum eins og Davíð Oddsson gerði varðandi umboðið þegar hann myndaði fyrst ríkisstjórn með Alþýðuflokknum og svo með Framsóknarflokknum og gerði hvort tveggja bara út í bæ, nánast í leyni og lét eiginlega engan vita og vafamál hvort forsetinn hafi einu sinni vitað það þangað til það var bara búið.“
Ólafur segir þá að hægt sé að rekja fjölmörg dæmi sem sýna að allar kenningar um það hver fær stjórnarumboðið byggist í raun og veru á venjum. Virðingarröð flokkanna, stærðarröð, sigurvegararöð, umboðsleik og svo eftir götunum sé einungis venjubundið ferli sem breyst hefur í gegnum tíðina.
Í þættinum ræðir Ólafur um möguleikann á stjórnarkreppu og kemur með hugmynd að nýju kerfi sem gæti gengið betur. „Ef við viljum forðast langvarandi stjórnmálakreppu í landinu, sem gæti orðið ef menn ætla að fylgja gömlu aðferðunum, að menn ákveði bara að horfa yfir sviðið kalt og rólega og segja: „Nú þurfum við bara nýtt kerfi.“ Og hvernig getur það kerfi litið út svo það verði farsælt?“ spyr hann og svarar svo sjálfur.
„Það gæti til dæmis litið þannig út að tveir eða þrír flokkar taki sig saman um að mynda ríkisstjórn sem yrði að forminu til minnihlutastjórn en einhverjir tveir eða þrír aðrir flokkar myndu verja hana vantrausti,“ segir Ólafur.
Þá kemur hann með dæmi um hvernig þetta gæti virkað. „Þetta gæti verið, svo ég gefi konkrete dæmi að Framsóknarflokkurinn, Vinstri græn og Samfylking mynduðu ríkisstjórn en Píratar eða Flokkur fólksins eða einhverjir aðrir ákveða að verja hana vantraust nú eða Sjálfstæðisflokkurinn, Framsóknarflokkur og Viðreisn myndu mynda ríkisstjórn og kannski Miðflokkurinn myndu verja hana vantrausti. Sigmundur er nú vanur því að verja ríkisstjórn vantrausti.“
Viðtalið við Ólaf má sjá í Pólitík með Páli en þátturinn er sýndur í opinni dagskrá Hringbrautar í kvöld klukkan 19:30
