Arnþrúður segir þessar hömlur birtast meðal annars í villandi framsetningu á hlustun á útvarpsstöðvar sem bitnar á tekjuöflun smærri útvarpsstöðva og annarra einkerekinna fjölmiðla.
„Ég tel óeðlilegt að RÚV, sem ríkisfyrirtæki sem fær fastar greiðslur samkvæmt lögum, þurfi að leita til Samkeppniseftirlitsins með því að fá undanþágu frá gildandi lögum til að styðja enn frekar við reksturinn.“
Hún segir fyrirtækið hafa ákveðið forskot og felur fyrirkomulagið því í sér ákveðna hindrun fyrir önnur fyrirtæki á markaðnum og gerir þeim erfiðara fyrir að lifa af.
„Það sem stendur upp úr er að Samkeppniseftirlitið og íslensk yfirvöld áttu að vera búin að innleiða til fulls samkeppnisreglur EES-samningsins frá 1993. Það er beinlínis eitt af því sem íslensk stjórnvöld ákváðu að undirgangast við upptöku samningsins. Í fyrsta lagi fjórfrelsið, í öðru lagi samkeppnislögin og í þriðja lagi ríkisstyrkirnir. Þetta tvennt síðarnefnda hefur með Ríkisútvarpið og daglega tilvist þess að gera.“
Blaðamaður Morgunblaðsins spyr Arnþrúði hvort hún sjái aðra leið fyrir fyrirtæki á markaðnum til að vera með samanburðarhæfa mælingu en að vinna saman að slíkri mælingu. Arnþrúður svarar honum og segir að annaðhvort eigi allir að vera með eða enginn.
„Ef þetta eiga að vera trúverðugar mælingar eru allir mældir eða enginn. Eins og fyrirkomulagið er núna eru örfáir mældir og látið eins og hinir séu ekki til. Auðvitað ætti fjölmiðlanefndin sem óháður aðili að sjá um að það lægju fyrir mælingar um hlustun á íslenskt útvarp.“
Arnþrúður er þá spurð hvort það væri betra fyrirkomulag að fela opinberum aðila, á borð við fjölmiðlanefnd, að gera mælingarnar frekar en til dæmis Capacent Gallup. Hín segir að hægt sé að gera hlutleysiskröfur til opinberra aðila en það sé ekki hægt að gera til Capacent.
„Þar er beinlínis greitt fyrir hverja könnun. Tilhneigingin er sú að sá sem borgar fyrir könnunina kemur betur út úr því en hinir. Við höfum ástæðu til að ætla að fjölmiðlanefndin sé óháður aðili, því hún gegnir mjög mikilvægu hlutverki. Það má líka líta svo á að fjölmiðlanefndin hafi því hlutverki að gegna að hafa réttar upplýsingar um hvernig útvarpshlustun er háttað í landinu.“
Arnþrúður hefur gagnrýnt auglýsingar frá RÚV sem snúast um hlustun á Rás 1 og 2 en hún segir birtingarmyndina koma hvað skýrast í gegnum auglýsingarstofurnar sem eru beintengdar við Capacent.
„Í þeirra framsetningu er RÚV auglýst með ákveðna hlustun en látið eins og hinir séu ekki til. Núna er framkvæmdinni þannig háttað að þeir sem eru mældir hjá Capacent/Gallup eru þeir einu sem eru sagðir með útvarpshlustun á Íslandi. Það þarf ekki annað en að fara á forsíðu Capacent og kalla fram útvarpshlustun á Íslandi og þá er Útvarp Saga ekki til. Þetta fullyrðir Capacent að séu réttar tölur yfir útvarpshlustun í landinu, sem eru vörusvik. Þetta er líka neytendamál gagnvart fyrirtækjunum sem eru að kaupa auglýsingar í góðri trú. Þetta eru því gríðarlegar viðskiptahindranir sem við verðum fyrir út af framkvæmd þessara kannana. Fjölmiðlarnir greiða síðan auglýsingastofunum 15-18% þóknun fyrir að láta þá fá auglýsingar, auðvitað á kostnað auglýsandans.“
Þegar Arnþrúður er spurð hvað henni finnst um þáttöku RÚV í mælingunni er hún harðorð.
„Það er fyrir neðan allar hellur að RÚV hafi nýtt sér undanþágu frá samkeppnislögum síðastliðin 10 ár. Þetta eru miklar hindranir enda fáum við ekki auglýsingar hjá auglýsingastofunum þegar þær kynna auglýsingamöguleika fyrir stórfyrirtækjum, þar sem Gallup mælir okkur ekki.“
Arnþrúður vísar þá til greinargerðar Ástu Magnúsdóttur og Jóns Vilbergs Guðjónssonar, starfsmanna mennta- og menningarmálaráðuneytisinsm sem þau skrifuðu fyrir hönd ráðherra til atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins.
Tilefni greinargerðarinnar var erindi frá Arnþrúði vegna meintra brota Samkeppniseftirlitsins á fjölmiðlalögum. Í greinargerðinni kom fram að niðurstaðan væri meðal annars sú að sterkar vísbendingar væru um að beiting 15. greinar samkeppnislaga til að heimila mælingar „vinni gegn markmiðum fjölmiðlalaga um fjölræði fjölmiðla og fjölbreytni í fjölmiðlum. Ráðuneytið hafði því ætlað sér að fylgja þessum sjónarmiðum eftir á fundi með atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti „með undirbúning mögulegra lagabreytinga í huga“.
Blaðamaður spyr þá Arnþrúði hver viðbrögðin hafi verið eftir þetta.
„Mér liggur við að segja að það hafi ekkert gerst í málinu. Katrín Jakobsdóttir [þáverandi menntamálaráðherra] lét vinna þessa greinargerð skömmu áður en hún hætti. Hún tók sjónarmiðum okkar vel en kom alveg af fjöllum. Hún var öll af vilja gerð til að gera eitthvað í málinu en síðan tók við önnur ríkisstjórn og svo tvær aðrar og maður sér ekki viljann í verki.“
Arnþrúður segir að það næsta sem þau heyri sé að núverandi menntamálaráðherra hyggist breyta lögunum til að koma til móts við einkarekna fjölmiðla.
„Lilja D. Alfreðsdóttir er eina manneskjan sem hefur gert eitthvað í málinu. Ráðherrann hyggst leggja áherslu á styrki til fjölmiðla en ég set mörg spurningarmerki við þá aðferðafræði. Ríkisstyrkir eiga að vera í almannaþágu en ekki til að viðhalda einkareknum fyrirtækjum á lífi, í samkeppnisrekstri. Samkeppnin á að vera heilbrigð og skv. lögum, án undantekninga fyrir fáeina. Í mínum huga ganga þessar hugmyndir þvert á samkeppnisreglur EES-réttarins sem gera ráð fyrir að engar hindranir geti hamlað rekstri minni aðila og þegar fjölmiðlar eiga hlut að máli hefur það bein áhrif [og leiðir til] skerðingar á tjáningarfrelsi.“
Hún segir að ef hinir frjálsu fjölmiðlar landsins sæli um þennan styrk til ríkisins séu þeir að sama skaði að viðurkenna ríkjandi ástand og leggja blessun þeirra yfir það að RÚV sé á auglýsingamarkaði.
„Við gætum þar með misst bótarétt [vegna meintra brota á samkeppnislögum] ef við sækjum um þessa styrki. Það er því verið að setja frjálsa íslenska fjölmiðla í talsvert erfiða stöðu með þessu. Samkeppnisstaðan hefur aðeins versnað og versnað með innkomu erlendra netmiðla. Það hefur ekki komið nein breyting frá íslenskum stjórnvöldum að því er varðar frjálsu og einkareknu miðlana. Það hafa hins vegar orðið ýmsar breytingar til batnaðar hjá Ríkisútvarpinu til að tryggja rekstraröryggi þess enn frekar. Íslensku fjölmiðlarnir greiða 24% virðisaukaskatt af auglýsingum en erlendu netmiðlarnir sleppa við þann skatt en eru samt á sama markaðssvæði. Það eitt og sér er brot á jafnræðisreglu, skattalögum og EES-samningnum.“
Arnþrúður telur rétt að skipta eigi nefskattinum, sem hún segir nema nú um 4,7 milljarða frá skattgreiðendum, á milli allra ljósvaka- og prentmiðla.
„Þessi greiðsla rennur beint til RÚV í dag en það mætti hugsa sér að RÚV fengi 50% af þessu en síðan skiptust hin 50% á milli frjálsu fjölmiðlanna. Skattgreiðendur gætu valið sjálfir, á skattframtali sínu, hvaða fjölmiðill fengi nefskattinn. Það þarf að endurmeta hlutverk og starfsemi RÚV og 50% af nefskattinum ættu að duga eftir breytingar á rekstrarfyrirkomulaginu. RÚV er nú opinbert hlutafélag, ohf., en það félagaform á ekki við að mínu mati“
