Rannsókn Umhverfisstofnunar á umfangi matarsóunar á Íslandi
Hver Íslendingur hendir að meðaltali 23 kílóum af nýtanlegum mat á ári, 39 kílóum af ónýtanlegum mat og hellir niður 22 kílóum af matarolíu og fitu. Þá hellir hver einasti Íslendingur 199 kílóum af drykkjum á ári hverju að meðaltali. Þetta er samkvæmt niðurstöðum rannsóknar Matvælastofnunar á umfangi matarsóunar á Íslandi. Rannsóknin er sú fyrsta sinnar tegundar hér á landi.
Umhverfisstofnun kannaði síðla árs 2015 viðhorf Íslendinga til matarsóunar. Þar voru þátttakendur meðal annars spurðir um helstu ástæður þess að þeir henda mat. Flestir nefndu að maturinn væri útrunninn, eða 29,1 prósent. Næstflestir, 24,7 prósent, sögðu að skemmdir væru í honum eða gæði hans ónóg og 19,5 prósent sögðu að of mikill matur hefði verið gerður eða skammturinn hafi verið of stór og því ekki borðaður. 9,4 prósent sögðu að engan á heimilinu langaði í matinn og 7,5 prósent sögðu að matvælaumbúðirnar hafi verið of stórar. Enn færri nefndu að umbúðir hafi verið skemmdar.
Þegar þátttakendur voru spurðir hvað hindraði þá í að minnka það magn sem fer til spillis sögðu flestir, eða 27,1 prósent, að þeim þætti erfitt að áætla nákvæmlega hve mikið þurfi að kaupa eða elda. 20,9 prósent sögðust ekki muna hvað væri til á heimilinu þegar farið væri í búð og að það gleymdist að klára matarafganga. 11,1 prósent svarenda sagði að afgangar væru ekki girnilegir og 13,2 prósent sögðust ekki vita hvernig það ætti að henda minna af mat. Þá sögðu 10,3 prósent að óhjákvæmilegt væri að henda mat og 10 prósent nefndu að kostnaðurinn við að henda mat væri óverulegur og því léti fólk það eftir sér.
Skýrsla um málið var birt á vef Umhverfisstofnunar í vikunni. Þar segir að rannsóknin hafi verið unnin á þessu ári og hlaut stofnunin fjárstuðning frá Evrópusambandinu og umhverfis- og auðlindaráðuneytinu. Um var að ræða úrtaksrannsókn sem skiptist í tvo hluta; annars vegar heimilishluta þar sem matarsóun á heimilum landsmanna var mæld og hins vegar fyrirtækjahluta þar sem mtarsóun í tilteknum geirum atvinnulífsins var mæld.
Í skýrslunni segir að í heimilishlutanum hafi verið tekið 1.036 heimila úrtak úr Þjóðskrá og voru þátttakendur beðnir um að mæla og skrá þann mat sem þeir hentu og þá matarolíu og drykki sem þeir helltu í niðurföll. Skráningar bárust frá 123 heimilum. Í fyrirtækjahlutanum lenti 701 fyrirtæki í úrtaki úr 17 mismunandi atvinnugreinaflokkum. Svör bárust frá 84 fyrirtækjum úr 12 atvinnugreinaflokkum.
Í niðurstöðum skýrslunnar segir að ekki sé marktækur munur á sóun landsmanna eftir því hvort þeir búa á höfuðborgarsvæðinu eða landsbyggðinni. Þá kemur fram í skýrslunni að niðurstöður rannsóknar Umhverfisstofnunar séu svipaðar niðurstöðum sambærilegra rannsókna í öðrum Evrópulöndum. Í rannsókn sem Evrópusambandið stóð fyrir var niðurstaðan sú að hver íbúi hendi á bilinu 70 til 84 kílóum á ári af nýtanlegum og ónýtanlegum mat, en sem fyrr segir er um að ræða 62 kíló á Íslandi. Á það er hins vegar bent að ef horft er til drykkja sé munurinn mun meiri; í evrópsku rannsókninni kom fram að hver og einn hellir niður 15 kílóum af drykkjum á ári í samanburði við 199 kíló á Íslandi.
„Ef horft er til nágrannalanda þá reyndist sóun nýtanlegs matar í Finnlandi árið 2010 vera svipuð og niðurstöðurnar hér á landi gefa til kynna. Almennt má því segja að matarsóun frá heimilum á Íslandi sé að mestu sambærileg því sem gerist í öðrum löndum Evrópu,“ segir í niðurstöðunum. Þar sem svarhlutfall í fyrirtækjahlutanum var lágt skekkir það samanburð við niðurstöður annarra landa. Þannig fengust ekki gögn frá fiskveiðifyrirtækjum, fiskvinnslufyrirtækjum og fyrirtækjum í mjólkuriðnaði sem lentu í úrtaki. Samkvæmt niðurstöðum rannsóknarinnar reyndist veitingasala- og þjónusta sá atvinnugreinaflokkur þar sem mesta magninu af mat er hent, eða rúmlega 40 þúsund tonnum á ári. Þar á eftir kom kjötiðnaður með tæplega 30 þúsund tonn og síðan smásöluverslun með tæplega fjögur þúsund tonn.
