Anna Ragna var beitt kynferðisofbeldi af hálfu föður síns, Magnúsar Thorlacius
„Faðir minn var pervert, nauðgari og barnaníðingur. Hann var líka hæstaréttarlögmaður og frímúrari. Ég hef verið um sjö ára aldurinn þegar hann reyndi að troða typpinu undir nærbuxurnar mínar þar sem ég lá á milli foreldra minna. Mamma öskraði upp og reif mig frá honum.“
Þannig lýsir Anna Ragna Magnúsardóttir, næringarfræðingur og doktor í heilbrigðisvísindum, kynferðisbrotum og sifjaspellum föður síns, Magnúsar Thorlacius. Faðir hennar lést árið 1978 en hún segist hafa þagað yfir brotum hans opinberlega í áratugi, meðal annars að ráði sálfræðinga sem töldu henni trú um að best væri að ræða brotin við trúnaðarmenn en annars halda þeim fyrir sjálfa sig.
Hún telur að þrátt fyrir að sálfræðingar hafi haft gott eitt í huga þá sé þetta skaðlegur boðskapur. Hún segist hafa fundið fyrir létti við að opinbera brotin þann 1. desember síðastliðinn, í kjölfar #metoo- og #höfumhátt-umræðunnar.
„Hrikalega hefur verið erfitt að þegja allar þessar vikur, alla þessa mánuði, öll þessi ár. Ég hélt það væri nóg að segja fagaðilum frá þessu, trúnaðarvinkonum og tala um þetta á sjálfshjálparfundum. En það er ekki nóg. Ef það má bara hvísla um sifjaspell við fólk sem lofar að þegja, þá eru þau ennþá leyndarmál, þá er skömmin ennþá mín en ekki hans,“ segir Anna Ragna.
Anna Ragna segist hafa verið að kafna í þögninni öll þessi ár. „Í hvert skipti sem ég les frásagnir annarra undir ofangreindum myllumerkjum, í hvert skipti sem ég les viðtöl við þolendur kynferðisofbeldis eða bækur þeirra, fyllist ég miklu óþoli. Ég hef þráð að öskra: „Ég líka“. En alltaf hef ég hætt við, ákveðið að þegja frekar. Í hvert skipti sem ég heyri fólk tala af virðingu og upphafningu um föður minn verður mér óglatt. Mig hefur langað að kasta upp en alltaf hef ég kyngt og þagað,“ segir Anna Ragna.
Anna Ragna segir ofbeldi föður hennar hafa verið gegnumgangandi alla æskuna og ekki lokið fyrr en hann lést. „Árum saman lét hann mig standa yfir sér inni á baði á meðan hann pissaði, skeindi sig og fróaði sér. Ætli síðasta skiptið hafi ekki verið þegar ég var tólf ára, skömmu áður en hann dó. Hann lét mig líka horfa á sig þar sem hann speglaði sig nakinn eða með buxurnar á hælunum fyrir framan mannhæðarháan spegil í holinu. Svo gyrti hann sig ánægður. Ef einhver hringdi dyrabjöllunni þegar hann var í miðju kafi flúði hann inn á baðherbergi, og reyndi að girða sig á leiðinni,“ segir Anna Ragna.
Móðir hennar slapp ekki heldur. „Svo nauðgaði hann mömmu þegar hann kom heim af frímúrarafundi, fullur. Ég var andvaka í herberginu mínu af því ég fékk ekki lengur að sofa uppí. Daginn eftir setti mamma púða í stólinn áður en hún settist með sársaukagrettu á andlitinu. Og þegar hún náði í gráa og illa lyktandi borðtusku til að þurrka af borðinu henti hún henni á borðið fyrir framan pabba og hvæsti: „Mér líður eins og borðtusku, það er hægt að nota mig og svo er mér bara fleygt“,“ lýsir Anna Ragna.
Í sumar, þegar mál Roberts Downey stóð sem hæst, kom það til tals, meðal annars af Illuga Jökulssyni, hví svo fáir „fínir menn“ hafi í gegnum tíðina á Íslandi þurft að svara fyrir níðingsskap gegn börnum. Á meðan pervertar á jaðri samfélagsins hafi fengið sína refsingu þá hafi menn í efri stéttum sloppið, en líkt og Illugi benti á, þá spyr slíkur níðingsskapur ekki um stétt og stöðu.
Anna Ragna tekur undir þetta sjónarmið. Líkt og fram hefur komið var Magnús hæstaréttarlögmaður, frímúrari og prestssonur á tíma þegar það þótti merkilegra en nú. „Það var sagt um föður minn: „Hann var ljúfur maður en harður lögfræðingur“. Hann var í þessari fínu stöðu þannig að fólk bar virðingu fyrir honum, en heima sýndi hann allt aðra hlið á sér,“ segir Anna Ragna.
Anna spyr sig hvort neikvætt viðhorf sálfræðinga til þess að tala opinskátt um kynferðisbrot hafi haft sín áhrif á þöggun málaflokksins. Hún undirstrikar þó að hún telji að þeir hafi meint vel. „Ég er búin að vinna í sjálfri mér mjög lengi og langt síðan ég fór að tala um sifjaspellin við fagaðila. Það er mjög algengt meðal sálfræðinga að vitna í rannsóknir máli sínu til stuðnings. Ég hef grun um að þetta séu frekar gamlar rannsóknir. Hlutirnir hafa breyst hratt á allra síðustu árum og kominn tími til að endurskoða viðhorf til þess að opna á þessi mál.
Rannsóknirnar sýndu víst að það væri mjög hjálplegt að segja einhverjum frá svona ofbeldi, að maður hafi gengið í gegnum sifjaspell eða kynferðisofbeldi. Það sé mjög gott að eiga einn eða fáa trúnaðarvini, einhverja sem maður treysti 100 prósent, og tala við fagaðila. En að það að segja fleirum frá, eða öllum opinberlega, geri ekki meira gagn, og sé jafnvel skaðlegt. Þetta hef ég heyrt mjög oft,“ segir Anna Ragna og bætir við að hún hafi tekið þessum skilaboðum mjög alvarlega. „Ég hlýddi þessum ráðum í 25 ár.“
Anna Ragna segist hafa komist að því að þetta viðhorf hafi marga galla, þar á meðal að það varpi ábyrgðinni á hana en ekki gerandann. „Það er ekki nóg til að vinna úr áfallinu. Það sem er svo erfitt við þetta er að þótt maður ræði þetta við trúnaðarvini og eigi þessa fagaðila að, þá getur fjölskyldan áfram litið á þetta sem leyndarmál þótt hún viti af þessu og trúi því alveg að ofbeldið hafi átt sér stað. Fjölskyldan lætur samt eins og þetta hafi ekki gerst. Þögnin verður áfram þrúgandi. Þannig hefur mér liðið í tuttugu, þrjátíu ár,“ segir Anna Ragna en hún segist hafa fundið fyrir miklum létti eftir að hún fór að ræða ofbeldið opinskátt.
Í ofanálag hélt fólk áfram að tala vel um föður hennar, bæði fólk sem ekkert vissi og fólk sem hafði vitað af misnotkun hans árum saman: „Það hefur verið erfitt að heyra föður minn mærðan á sama tíma og það ríkti þögn um þá glæpi sem hann framdi. Sumir höfðu ekki hugmynd um þetta fyrr en ég steig fram fyrir þremur vikum, en aðrir tóku þátt í að mæra hann þrátt fyrir að vita hvað hann hafði gert. Þannig var breitt yfir ofbeldið og það þaggað niður.“
