Kallar eftir uppgjöri – Allir, ekki bara sumir, þurfa að horfa í eigin barm –
Árni Páll Árnason fer mikinn í bréfi sem hann sendi flokksmönnum Samfylkingarinnar. Hann fer þar yfir farinn veg, krefst uppgjörs og segir að allir, ekki bara sumir, verði að líta í eigin barm án þess að einstaklingum verði fórnað fyrir málstaðinn.
Í bréfinu svarar Árni Páll kalli Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur, fyrrverandi formanns flokksins, um að Samfylkingin fari dýpra í innri endurskoðun. Hún sagði vandann stærri en bara formannsins. „Það er auðvitað flokksfólks að meta það hvort það vill sjá annars konar forystu í flokknum, það er bara mál út af fyrir sig. Það eitt og sér mun ekki leysa vanda Samfylkingarinnar, hann ristir miklu dýpra en svo,“ sagði Ingibjörg í viðtali við Rás 2 í síðustu viku. Þrýst hefur verið á um nýtt formannskjör og hefur verið tíðrætt að staða Árna Páls sé veik, sérstaklega eftir óvænta atlögu Sigríðar Ingibjargar Ingadóttur að formannsembættinu í fyrra. Árni Páll hélt embættinu á landsfundi, en aðeins með einu atkvæði. Bæði hafa þau setið undir ámæli, Árni Páll fyrir að vera ekki sterkari formaður og sameiningartákn flokksins og Sigríður Ingibjörg fyrir að hafa í raun veikt stöðu flokksins með óvæntu framboði sínu. En vandi flokksins er mun djúpstæðari, ef marka má bréf Árna Páls sem segist sjálfur vera að meta stöðu sína sem formaður.
„Við búum við alvarlegan skort á trúverðugleika,“ segir formaðurinn og segir flokkinn ekki hafa uppskorið eins og hann átti að gera í síðustu alþingiskosningum, þrátt fyrir árangur fyrri ríkisstjórnar. Það geri hann ekki enn. Hann segir að það sé rangt að flokkurinn hafi ekki tekið á „stóru málunum“ og tiltekur þónokkur þeirra. En Árni Páll hefur einmitt setið undir þeirri gagnrýni að hann hafi viljað fjarlægja sig frá fyrri ríkisstjórn í síðustu kosningum. Í bréfinu hrósar hann og snuprar allt í senn fyrri ríkisstjórn, en ekki má gleyma að hann var hluti af henni, þó ekki nema til skamms tíma.
Hann segir þó að Samfylkingin verði að líta í eigin barm og viðurkenna þennan skort á trúverðugleika. „Öll, ekki bara sum,“ segir hann og vísar þá væntanlega til þess að það geti ekki aðeins verið hann sem taki ábyrgð á vandræðum flokksins.
Hann tiltekur mistökin og segir vanda flokksins hafa raunar byrjað árið 2007 þegar hann hóf ríkisstjórnarsamstarf við Sjálfstæðisflokkinn. Samfylkingin er sögð hafa gengið inn í valdakerfi „gömlu“ flokkanna en ekki gert kröfur um breytingar. Þar með hafi flokkurinn, í hruninu, verið ófær um að takast á við hagsmunatengsl peninga og stjórnmála, til dæmis styrkveitingar til flokkanna, einstaklinga og þátttöku einstakra stjórnmálamanna í aðdraganda hrunsins.
Árni Páll hrósar Ingibjörgu Sólrúnu sérstaklega fyrir að hafa axlað ábyrgð og beðist afsökunar, en ætla má að orð hennar um að flokkurinn þurfi að horfast í augu við sjálfan sig sé að baki bréfsins til flokksins, en ræðir ekkert um Jóhönnu Sigurðardóttur, sem þó var síðasti formaður flokksins. Hann vísar þó, leynt og ljóst, til hennar. „En við fórum svo með allan þennan vanda óuppgerðan með hraði í nýtt samband með VG,“ segir Árni Páll. Þar með hafi flokkurinn misst sambandið við verkalýðshreyfinguna og atvinnulífið.
Hann tiltekur mun fleiri þætti, sem vísa margir til þess að flokkurinn, þrátt fyrir umboð frá kjósendum, hafi ekki hlustað á samfélagið og kjósendur. Það hafi verið bersýnilegt þegar flokkurinn mælti gegn þjóðaratkvæðagreiðslum á ýmsum sviðum.
Hann vísar til dæmis til þess að flokkurinn studdi samning, og raunar samninga, um Icesave sem „vörðu ekki ítrustu hagsmuni þjóðarinnar“. Þá hafi flokkurinn gengið gegn því að kosið yrði um samningana í þjóðaratkvæðagreiðslu. Samkomulagið um Evrópusambandið, eitt stærsta og mesta pólitíska mál Samfylkingarinnar, var byggt á „flóknu baktjaldasamkomulagi“, sem aldrei hélt, segir Árni Páll. Þar vantaði skýrt umboð frá þjóðinni, sem hefði bundið alla flokka Alþingis til þess að farið yrði í viðræðurnar. Ætla má af orðum formannsins að ESB-viðræðurnar hafi fyrir vikið verið dauðadæmdar frá upphafi, en þó haldið til streitu.
Kannski má rekja það til slaks fylgis flokksins og lélegs árangurs í kosningum, viðbrögðin við ákalli þjóðarinnar um hjálp sem var neitað. Þegar fólk var að drukkna í skuldafeni hafi flokkurinn þar að auki reynt að fá fólk til að borga skuldir sínar, en ekki tekið afstöðu með fólkinu gegn fjármálakerfinu, segir Árni Páll.
Ætli Samfylkingin að fara aftur í ríkisstjórn, verði hún að gera kröfu um grundvallarbreytingar. Í bréfinu til flokksmanna, tætir hann í sig ákvarðanir síðasta formanns, Jóhönnu Sigurðardóttur, og forystu en segir þó að það sé mikilvægt að leita ekki uppi sökudólga, heldur að flokkurinn axli sameiginlega ábyrgð á mistökunum. Jóhanna Sigurðardóttir vildi ekki ræða við DV þegar eftir því var leitað og kvaðst ekki hafa lesið bréf Árna Páls. Ef marka má samskipti þeirra opinberlega á undanförnum árum er ljóst að andað hefur köldu þeirra í milli.
Árni Páll bendir réttilega á að í staðinn fyrir að hafa axlað ábyrgðina hafi fólki nánast verið fórnað í staðinn og látið standa eitt. Hann vísar til að mynda til Steinunnar Valdísar Óskarsdóttur, og segir að henni hafi verið fórnað fyrir framgöngu í flokkskjörum. Þá hafi framganga flokksins í Landsdómsmálinu, þar sem aðeins Geir H. Haarde var sóttur til saka, skilið eftir sig djúp sár og sáð fræjum efasemda. Þetta leiddi til þess að flokkurinn var ekki álitinn samheldin sveit. „Við þurfum að tala betur hvert um annað, verja hvert annað og sýna að við séum gott og eftirsóknarvert samfélag.“
Vandi flokksins hefur einmitt ekki síst verið sá að þegar að flokksforystan hefur setið undir gagnrýni hefur enginn stigið upp henni til varnar. Ásakanir hafa verið lagðar fram bæði á fundum og umræðusvæðum innan Samfylkingarinnar, en einnig á opinberum vettvangi.
Nú síðast benti Ólína Þorvarðardóttir varaþingmaður á að hrun Samfylkingarinnar í skoðanakönnunum benti til þess að flokkurinn myndi þurrkast út fyrir haustið. Hún gagnrýndi formanninn einnig harðlega eftir síðustu alþingiskosningar, en hún náði ekki inn á þing.
Þá lögðu þau Sigríður Ingibjörg Ingadóttir og Helgi Hjörvar fram frumvarp um afnám verðtryggingar á neytendalánum og gagnrýndi Árni Páll frumvarpið sem virtist þar að auki ekki njóta stuðnings meirihluta þingflokksins.
Ímynd Samfylkingarinnar hefur verið sú að flokkurinn sé sundurlaus og innanflokks átök sem þessi bæta ekki ímynd hans. Þetta frumvarp endurspeglar vel hversu mikill ágreiningur er innan þingflokksins, en Helgi Hjörvar er þinflokksformaður. Í bréfinu vísar Árni Páll leynt og ljóst til þessa upphlaups og segir: „Ef sótt er að forystufólki í flokki og enginn kemur því til varnar, upplifir þjóðin það sem skilaboð um sundurlausan flokk sem ekki sé treystandi.“
Fyrir síðustu alþingi og sveitarstjórnarkosningar varð Árna Páli tíðrætt um mikilvægi þess að Samfylkingin sé breiðfylking sem rúmi ólíkar skoðanir. Í bréfi sínu vísar hann einmitt til þess en lætur að því liggja að innanflokks séu einstaklingar sem ekki eru jafn tilbúnir til að takast á við slík verkefni. „Samfylkingin þarf nefnilega líka að svara þeirri spurningu af heiðarleika hvort hún er tilbúin að vera breið fjöldahreyfing,“ skrifar hann og bætir við: „Vill hún vera framtíðarflokkur, sem tekur sér stöðu í samfélaginu miðju og fagnar samvinnu við verkalýðshreyfingu og atvinnulíf, þekkingarsamfélagið og frjáls félagasamtök? Er Samfylkingin tilbúin að rúma ólíkar skoðanir en sameinast um meginlínur félagslegs réttlætis og jafnra tækifæra, eða er gerð krafa um eina skoðun og eina leið í öllum málum? Fyrri leiðin er leið fjöldahreyfingar jafnaðarmanna. Seinni leiðin er leið hefðbundins vinstri flokks. Við verðum að velja þar á milli.“
Árni Páll segir að flokkurinn verði að eiga samtal. Á gullöld hans hafi fundarsetur verið fram eftir nóttu þar sem farið var yfir málin og línurnar lagðar, en nú virðist samtalið fara fram í skúmaskotum einstakra hópa sem tali illa saman. Það verði flokknum ekki til framdráttar. „Við þurfum núna að eiga samtal um þetta allt, til að skapa sátt og traust,“ segir hann.
