Svört skýrsla um loftslagsbreytingar – Óttast óafturkræfar breytingar
„Viðvörunarbjöllurnar verða bara háværari,“ segir Marcus Carson, loftslagssérfræðingur hjá sænsku umhverfisstofnuninni, um þá ógnvekjandi þróun sem nú á sér stað á norðurskautinu. Ísbreiðan þar hefur aldrei verið jafn lítil og um þessar mundir og hefur hiti á svæðinu verið um 20 gráðum á Celsíus hærri en í meðalári.
Á dögunum kom út skýrsla, The Arctic Resilience Report, þar sem dregin er upp dökk mynd af stöðu mála og framtíðarhorfum. Í niðurstöðum skýrslunnar, sem var unnin af 11 samtökum, þar á meðal Norðurskautsráðinu, og sex háskólum, kemur fram að áframhaldandi bráðnun íshellunnar gæti valdið óafturkræfum breytingum á vistkerfi alls heimsins.
Í skýrslunni er ljósi varpað á svokallaða vendipunkta (e. tipping points), sem verða þegar loftslag fer mjög skyndilega úr einu stöðugu ástandi yfir í annað stöðugt ástand með tilheyrandi áhrifum á nærliggjandi vistkerfi.
Einn þeirra vendipunkta sem bent var í skýrslunni á við um freðmýrarnar á nyrsta gróðurbelti jarðar. Hlýnandi loftslag – og bráðnun íss þar með – mun hafa þær afleiðingar að gróðurlendi mun vaxa og koma í staðinn fyrir ísþekjuna. Gróðurinn drekkur í sig meiri hita en ísinn sem aftur flýtir fyrir bráðnun íss. Þiðnandi sífreri mun svo leiða til aukinnar losunar á metangasi sem er mjög öflug gróðurhúsalofttegund. Öll þessi keðjuverkun er talin geta valdið verulegum breytingum á veðurkerfum jarðar – og er þá enginn óhultur; áhrifanna mun gæta um allan heim og í öllum vistkerfum, til dæmis með hruni fiskistofna í Norður-Íshafi.
Eins og áður segir hafa mikil hlýindi verið á norðurskautinu undanfarnar vikur og hefur ís þar bráðnað mun hraðar en í venjulegu árferði. Undir venjulegum kringumstæðum á þessum árstíma ætti kuldinn á norðurskautinu að verða til þess að hafís myndast, hægt og rólega. En engin hafísmyndun hefur verið á svæðinu undanfarnar vikur heldur hefur ísbreiðan bráðnað sem er mjög óvenjulegt á þessum árstíma.
Vísindamenn hafa lengi velt mögulegum áhrifum af þessu fyrir sér og þeim keðjuverkunum sem gætu orðið með hlýnun jarðar og bráðnun íshellunnar á norðurskautinu. Í umfjöllun Guardian um málið í liðinni viku var bent á dæmi:
Ef tiltölulega lítil ísbreiða bráðnar á einum stað mun bráðnunin hafa áhrif á fleiri stöðum. Ísbreiðan endurvarpar sólarljósi og heldur bæði sjónum og loftinu í kring köldu. Þegar ísinn bráðnar drekkur sjórinn meiri hita í sig sem hefur þau áhrif að ísinn bráðnar og loftið hlýnar. Þá fer af stað keðjuverkun sem hefur ófyrirséðar afleiðingar. Þetta er í meginatriðum sama þróun og fjallað var um hér að framan um freðmýrararnar á norðurslóðum. Vísindamenn segja að enginn vafi leiki á því að þær aðstæður sem verið hafa á norðurskautinu undanfarnar aldir hafi gríðarleg áhrif á veðurkerfi um allan heim.
„Þetta væri eins og að rífa flugstjórnarklefann úr flugvél í miðju flugi.“
Skýrslan, og þróunin á norðurskautinu, kemur á sama tíma og nýkjörinn Bandaríkjaforseti, Donald Trump, hefur heitið því að draga til baka fjárframlög til loftslagsrannsókna. Stofnanir á borð við NASA og fleiri sem sérhæfa sig í rannsóknum á loftslagsbreytingum hafa notið góðs af framlögum bandarískra yfirvalda en Trump vill frekar verja peningunum til rannsókna í geimnum.
„Það yrðu mikil mistök,“ segir Marcus Carson við breska blaðið Guardian um þessar fyrirætlanir og bætir við að nú á tímum sé einmitt þörf á frekari rannsóknum, bæði til að skilja afleiðingar loftslagsbreytinga og ekki síður hvernig eigi að bregðast við þeim. „Þetta væri eins og að rífa flugstjórnarklefann úr flugvél í miðju flugi. Þetta er mjög alvarlegur vandi sem við stöndum frammi fyrir og breytingarnar eru mjög alvarlegar, en við skiljum þær ekki enn alveg til hlítar. Við þurfum á frekari rannsóknum að halda og hingað til hafa Bandaríkjamenn verið í fararbroddi hvað það varðar,“ segir Carson.
