fbpx
Föstudagur 19.apríl 2024
Fókus

1968 ár stórra atburða: Stúdentauppreisn, geimferðir, stríð og morð

Kristján Kristjánsson
Sunnudaginn 19. ágúst 2018 13:00

Ekki missa af Helstu tíðindum dagsins í pósthólfið þitt

Lesa nánar

Árið 1968 var svo sannarlega ár stórra atburða í heiminum. Miklir umbrotatímar stóðu yfir, ungt fólk reis upp og krafðist breytinga, Víetnamstríðið var í algleymingi og menn komust í fyrsta sinn á braut um tunglið. En morð settu einnig mark sitt á árið og höfðu án efa áhrif á gang sögunnar. Hér verður sagt frá nokkrum þeirra stóru atburða sem áttu sér stað á þessu merkisári.

Vendipunktur í Víetnamstríðinu

Þann 30. janúar hóf her Norður-Víetnam sókn gegn hersveitum Bandaríkjanna og Suður-Víetnam. Þetta var á ákveðinn hátt upphafið að endalokum afskipta Bandaríkjanna af Víetnamstríðinu. Árásin, sem hefur verið nefnd Tet-árásin, kom Bandaríkjamönnum í opna skjöldu. Um 85.000 hermenn réðust á 36 borgir og bæi í suðurhluta Víetnam. Bandaríkjamönnum og Suður-Víetnömum tókst á endanum að ná aftur yfirráðum yfir þessum borgum og bæjum en árásin hafði þau áhrif að stuðningur Bandaríkjamanna við stríðið fór mjög svo þverrandi.

Martin Luther King skotinn

Tveir áhrifamenn myrtir

Klukkan 18.00 þann 4. apríl stóð Martin Luther King Jr. á svölum hótelherbergis númer 306 á Lorraine Motel í Memphis í Tennesse. Klukkan 18.01 var hann skotinn. Hann var fluttur á nærliggjandi sjúkrahús en komst aldrei til meðvitundar og var úrskurðaður látinn klukkan 19.05. Hann var 39 ára. Í kjölfarið brutust út miklar óeirðir í rúmlega 100 borgum víða um Bandaríkin og það þrátt fyrir að baráttufélagar King fyrir mannréttindum hafi hvatt fólk til að sýna stillingu. Tveimur mánuðum eftir morðið var James Earl Ray handtekinn á Heathrow-flugvellinum í Lundúnum. Fingraför tengdu hann við morðið. Hann játaði en reyndi síðar að draga játninguna til baka. Hann játaði síðan á ný til að komast hjá dauðarefsingu. Hann lést í fangelsi 1968.

Þann 5. júní var var Robert F. Kennedy myrtur á Ambassador-hótelinu í Los Angeles. Hann hafði nýlokið við að flytja ræðu í samkvæmissal hótelsins. Þegar hann gekk í gegnum anddyri eldhússins í átt að annarri byggingu skaut Sirhan Sirhan, Palestínumaður fæddur í Jórdaníu, á hann og hæfði hann í höfuðið og bakið. Kennedy var strax fluttur á sjúkrahús þar sem hann gekkst undir aðgerð á heila. Um 26 klukkustundum eftir árásina lést hann, 42 ára að aldri. Sirhan var sakfelldur fyrir morðið 1969 og dæmdur til dauða. Dómnum var breytt í ævilangan fangelsisdóm 1972 og situr hann enn í fangelsi.

Kossinn frægi í Star Trek

Tímamót í sjónvarpi

Þann 22. nóvember urðu mikil tímamót í sjónvarpssögunni en þá var þátturinn Plato‘s Stepchildren úr Star Trek-þáttaröðinni sýndur. Í þættinum var áhöfn Enterprise geimskipsins tekin til fanga af mannlegum Platonians sem bjuggu yfir fjarflutningsgetu sem gerði þeim kleift að neyða áhöfn Enterprise til að gera það sem þeir vildu. James Kirk (leikinn af William Shatner), stjórnandi Enterprise, var þá neyddur til að kyssa Nyota Uhura (leikin af Nichelle Nichol) liðsforingja, en hún var svört. Í ritskoðunardeild hjá NBC var þess krafist að þessu yrði breytt og önnur útgáfa tekin upp en þeir óttuðust að sjónvarpsstöðvar í Suðurríkjunum myndu ekki sýna þáttinn. Shatner er sagður hafa eyðilagt upptökurnar á öllum breyttu útgáfunum til að tryggja að stöðin yrði að sýna kossinn. Ein af setningum Kirks í þættinum var einmitt: „Þaðan sem ég kem skiptir stærð, lögun eða litur engu máli,“ og verður það að teljast mjög viðeigandi miðað við kossinn fræga.

Áhöfnin á Apollo 8

Tímamót í geimferðum

Á aðfangadag urðu tímamót í geimferðum en þá fór Apollo 8 geimfarið 10 hringi um tunglið. Um borð voru Jim Lovell, Bill Anders og Frank Borman. Þeir urðu því fyrstir til að fara á braut um tunglið. Þessi geimferð var um margt söguleg en í henni tóku menn í fyrsta sinn mynd af Jörðinni langt utan úr geimnum, meðal annars hina frægu mynd „Earthrise“. Þetta var í fyrsta sinn sem bein útsending af yfirborði tunglsins var í sjónvarpi. Þetta var í fyrsta sinn sem menn fóru til bakhliðar tunglsins. Geimferðin stóð yfir í eina viku en segja má að hún hafi verið drifin áfram af geimkapphlaupinu við Sovétríkin og löngun og vilja bandarísku þjóðarinnar til að uppfylla óskir Johns F. Kennedy forseta um að menn skyldu lenda á tunglinu áður en áratugurinn væri á enda. Það tókst sjö mánuðum síðar þegar Apollo 11 lenti þar og menn stigu fæti á þennan næsta nágranna okkar.

Reiðir stúdentar Parísarborgar

Stúdentauppreisnin í París

Sumir segja að ’68 kynslóðin hafi verið sú róttækasta sem sögur fara af en aðrir eru því algjörlega ósammála. Stúdentauppreisnin í París hófst þann 10. maí og hafði mikil áhrif um alla Evrópu. Viku áður hafði lögreglan verið kölluð að Sorbonne-háskóla og var látin taka skólann yfir. Í framhaldinu fóru stúdentar að marsera um götur borgarinnar daglega og takast á við lögregluna. Stúdentarnir grýttu lögregluna sem svaraði með táragasi. Þann 10. maí var talið að um 20.000 mótmælendur væru á götunum. Þeir voru í öllum götum sem lágu að Sorbonne. Þegar dimma fór byrjuðu þeir að rífa upp gangstéttarsteina, náðu í efni á byggingarsvæði og veltu bílum til að búa til sínar eigin víggirðingar gegn lögreglunni. Klukkan 2.15 um nóttina var lögreglunni skipað að ryðja göturnar og fjarlægja víggirðingar stúdentanna. Átökin stóðu yfir í þrjár klukkustundir og voru blóðug. Rúmlega 300 manns særðust. Þau mörkuðu upphaf mikilla breytinga á frönsku þjóðfélagi og breiddust út til annarra ríkja.

Hættuástand vegna USS Pueblo

Njósnaskip á villigötum

Þann 23. janúar handsömuðu Norður-Kóreumenn áhöfn bandaríska njósnaskipsins USS Pueblo og lögðu hald á skipið. Í kjölfarið upphófst 11 mánaða krísa sem virtist ætla að gera kalda stríðið enn verra og auka spennuna í þessum heimshluta. Um 15 ár voru liðin síðan samið var um vopnahlé á Kóreuskaga en ástandið var sem fyrr eldfimt. Skipið var að fylgjast með Norður-Kóreu frá Tsushima-sundi sem er á milli Kóreu og Japan. Bandaríkjamenn sögðu að skipið hefði verið á alþjóðlegri siglingaleið þegar það var stöðvað en yfirvöld Norður-Kóreu sögðu að það hefði verið í norðurkóreskri lögsögu. Til átaka kom og féll einn bandarískur sjóliði í þeim. Skipið og áhöfnin voru flutt til Norður-Kóreu en 82 skipverjar voru handteknir. Þeim var haldið í fangabúðum þar sem þeir voru pyntaðir og sveltir. Eftir margra mánaða samningaviðræður féllust Norður-Kóreumenn á að láta áhöfnina lausa ef Bandaríkin viðurkenndu að skipið hefði verið við njósnir og lofuðu að hætta öllum njósnum. Á Þorláksmessu var áhöfninni sleppt inn á suðurkóreskt yfirráðasvæði. Um leið drógu Bandaríkin viðurkenningu sína á njósnum til baka. USS Pueblo var aldrei skilað aftur til Bandaríkjanna.

 

 

Athugasemdir eru á ábyrgð þeirra sem þær skrá. DV áskilur sér þó rétt til að eyða ummælum sem metin verða sem ærumeiðandi eða ósæmileg. Smelltu hér til að tilkynna óviðeigandi athugasemdir.

Fleiri fréttir

Mest lesið

Nýlegt

Fókus
Fyrir 2 dögum

Fyrrum ritari staðfestir loks að hafa verið yfirheyrð í eineltisrannsókninni alræmdu

Fyrrum ritari staðfestir loks að hafa verið yfirheyrð í eineltisrannsókninni alræmdu
Fókus
Fyrir 2 dögum

Tekur við af Gísla Marteini sem kynnir Eurovision

Tekur við af Gísla Marteini sem kynnir Eurovision
Fókus
Fyrir 2 dögum

Fyrrverandi samskiptastjóri Sigríðar Hrundar styður núna Höllu Hrund

Fyrrverandi samskiptastjóri Sigríðar Hrundar styður núna Höllu Hrund
Fókus
Fyrir 2 dögum

Fylgdi vinsælu heilsuráði og endaði á spítala – Varar aðra við

Fylgdi vinsælu heilsuráði og endaði á spítala – Varar aðra við
Fókus
Fyrir 3 dögum

Föðurlausi drengurinn sem setti vikulega á svið leikrit til að fela vanræksluna – „Maður vissi ekkert hverju maður átti von á þann daginn“

Föðurlausi drengurinn sem setti vikulega á svið leikrit til að fela vanræksluna – „Maður vissi ekkert hverju maður átti von á þann daginn“
Fókus
Fyrir 4 dögum

„Hver verður næst?“

„Hver verður næst?“
Fókus
Fyrir 4 dögum

Vikan á Instagram – „Þvílíkur rússibani“

Vikan á Instagram – „Þvílíkur rússibani“
Fókus
Fyrir 4 dögum

Varð fyrir hrottalegu ofbeldi fimm ára gömul – „Ég var á leið til vinkonu minnar, bankaði á vitlausa hurð“

Varð fyrir hrottalegu ofbeldi fimm ára gömul – „Ég var á leið til vinkonu minnar, bankaði á vitlausa hurð“