Eymundur Eymundsson þjáðist frá unga aldri af miklum kvíða og síðar félagsfælni. Eymundur var orðinn 38 ára gamall þegar hann áttaði sig á hvað amaði að honum og fór þá að vinna í sínum málum.
Hefur hann unnið ötullega að því að aðstoða fólk með geðraskanir og sinna forvörnum. Hann stofnaði ásamt fleirum Grófina , geðverndarmiðstöð á Akureyri árið 2013 og hefur verið áberandi í umræðu um geðraskanir undanfarin ár.
Kvíði er það sem allar manneskjur munu ganga í gegnum í lífinu. En þegar kvíði er farinn að stjórna daglegu lífi er mikilvægt að fá hjálp í stað þess að að stjórnast af umhverfinu,“ segir Eymundur Eymundsson ráðgjafi og félagsliði, en hann deilir sinni sögu í þeirri von að hún geti orðið til að hjálpa öðrum í sömu sporum.
Margir hræddir við að leita sér hjálpar vegna fordóma
Það eru margir sem eru hræddir um að leita sér hjálpar út af stimplun og fordómum. Lifa með skert lífsgæði og leita í vímuefni, einangrast félagslega eða falla fyrir eigin hendi,
Vandaður fréttaflutningur í stað æsifrétta getur hjálpað okkur sem glímum við geðröskun. Ég vonast til að RÚV allra landsmanna geri vandaða heimildaþætti um geðraskanir. Það að RÚV allra landsmanna sýni hvaða úrræði og bjargráð geta staðið fólki til boða yrði ómetanlegt forvarnarverkefni með að gefa fólki von. Sýna það mannlega og bataleiðir hjálpar til við að vinna úr fordómum hjá einstaklingum sem glíma við geðröskun. Hjálpa samfélaginu að setja sig í spor fólks sem glímir við geðröskun og aðstandenda þeirra. Fortíðin á það skilið og að börn og ungmenni sem aðstandendur framtíðar eigi möguleika á að byggja upp gott líf án þess að óttast umvhverfið og dómhörku.
Félagsfælni er þriðja algengasta geðröskunin
Eymundur segist þekkja best til félagsfælni og að hún sé þriðja algengasta geðröskunin á eftir þunglyndi og alkóhólisma. „Það eru á hverjum tíma 5 til 15% einstaklinga sem glíma við félagsfælni. Og má þá reikna með á hverjum tíma að það séu 15.000 til 45.000 þúsund Íslendingar. Andleg veikindi eða vanlíðan fara ekki í manngreiningarálit.“
Kvíði í grunnskóla hafði áhrif á nám og félagslíf
Eymundur fór að finna til kvíða strax í grunnskóla, sem hafi áhrif á bæði námið og félagslífið, um 12 ára aldur var þetta farið að há honum mikið.
Mér gekk erfiðlega að læra þar sem einbeiting var lítil. Um 12 ára aldur var þetta farið að há mér mikið og ég byrjaður að setja upp grímu til að lifa af þar sem sjálfsvígshugsanir voru komnar (félagsfælni). Fannst ég vera mistök og mínar hugsanir voru að allir væru að gera lítið úr mér.
Ég skammaðist mín fyrir mína líðan og sjálfstraust og sjálfsvirðing lítil. Fór ekki í skólaferðalög eða opin kvöld í skólanum. Íþróttir og skák var það eina sem fékk mig til að gera eitthvað þar sem ég var ágætur í þeim greinum.
Ég forðaðist flestar aðstæður og mikill reiði og pirringur sem getur valdið togstreitu í samskiptum. Ég réð ekkert við taugakerfið, ég roðnaði og klökknaði í tíma og ótíma og það gerðist bara án þess ég réði nokkru um það.
Ég kláraði grunnskóla en treysti mér ekki í framhaldsskóla fyrr en ári seinna. Þá var æskuvinur minn búinn með grunnskóla og við fórum saman í framhaldsskóla Ég hætti eftir tvo mánuði þar sem ég gat ekki verið innan um aðra með mína brotnu sjálfsmynd og lélega taugakerfi sem ég réð ekki við.
Ég leit út fyrir að funkera félagslega, en eftir að ég varð fimmtán sextán ára fór ég aldrei með félögunum í bíó eða neitt svoleiðis. Ég þorði aldrei að fara og þorði aldrei að segja þeim af hverju það var. Ég vissi heldur í rauninni ekki hvað var að mér. Var oftast í mínu herbergi ef ég var ekki í vinnu eða fótboltaæfingum. Leið illa innan um fjölskylduna. Ég notaði áfengi heilmikið til að slá á líðanina, þegar félagarnir voru að drekka þá gat ég komið, og var oftast búinn að drekka í mig kjark til að komast til þeirra.
Alltaf þegar ég lagðist til svefns á kvöldin kveið ég fyrir að vakna daginn eftir, kveið fyrir öllum deginum, kveið fyrir að þurfa að hitta annað fólk.
Ég gat ekki ímyndað mér að ég ætti við andleg veikindi að stríða. Hélt ég væri öðruvísi og var viss um að enginn myndi trúa mér ef ég segði frá hvernig mér liði. Ég var viss um að allir myndu baktala, dæma mig og gera lítið úr mér. Ég var nógu brotinn fyrir að það hefði ekki verið á bætandi. Ég hélt því áfram að birgja vanlíðan og vera með grímu.
Ég hélt nefnilega að fólk sem væri andlega veikt væri eins og maður sér í bandarískum bíómyndum, lokað inni og helst í spennitreyju. Það voru eiginlega einu skiptin sem ég sá fólk með andleg veikindi.
Ég fór alla leið upp í meistaraflokkinn hjá Þór en skipti þá yfir til Magna á Grenivík, vegna þess að ég treysti mér ekki lengur til að vera með gömlu félögunum. Samt var það þannig þegar ég ók til Grenivíkur var ég oft búinn að gefa í og ætlaði að keyra fram af en hætti við sem betur fer.
Hvað bjargaði mínu lífi og hvernig hef ég nýtt hjálpina?
Geðröskun getur leitt til líkamlegra veikinda
Eymundur fór í mjaðmaliðaskipti árin 1998 og 2004 og segir hann að það að hann varð óvinnufær eftir seinni aðgerðina hafi hreinlega bjargað lífi hans, því þá fyrst hafi hann fundið út hvað hafði amað að honum frá æsku.
Það gleymist oft í umræðu um geðröskun að hún getur haft mikil áhrif á stoðkerfið og afleiðingar verða líkamleg veikindi. Ég skil ekki afhverju sálfræðiþjónusta er ekki niðurgreidd og afhverju það eru ekki fleiri fagmenn í grunn- og framhaldsskólum landsins til að byggja upp andlega heilsu? Í staðinn erum við að taka á afleiðingum sem í mörgum tilvikum væri hægt að koma í veg fyrir með að byggja upp börn og ungmenni á grunnskólaaldri. Námsskrá er svo eitt sem þarf að endurskoða og hvernig skóli getur nýtt lífsleikni betur.
Ég greindist með slitgigt 1994 og er þá 27 ára gamall og þurfti að hætta í boltanum. Ég hélt samt áfram að vera kringum fótboltann sem liðstjóri hjá Þór og Magna Grenivík. Ég byrgði samt alltaf vanlíðan og barst við sjálfan mig á hverjum degi. Ég þurfti hinsvegar að fara í mjaðmaliðaskipti 1998 og aftur sömu megin 2004.
Ég varð óvinnufær eftir aðgerðina 2004 þar sem hún tókst ekki nógu vel og má segja að það hafi bjargað mínu lífi.
Ég var á verkjasviði á Kristnesi árið 2005 þar sem ég sá í fyrsta skipti hvað ég hafði glímt við síðan ég var barn. Ég fékk þá bæklinga um kvíða,félagsfælni og þunglyndi. Þetta reyndust vera bæklingar um mig. Öll þessi skömm sem ég var búinn að bera öll mín ár breyttist í þakklæti fyrir að hafa lifað af.
Það voru raunverulegar ástæður fyrir minni vanlíðan og það var von. En til þess þyrfti ég að taka grímuna af og fá hjálp.
Sama manneskjan á bak við grímuna
Manneskjan ég er sú sama þótt gríman hafi verið tekin. Ég hafði tækifæri á að byggja mig upp og öðlast sjálfstraust og sjálfsvirðingu. Ég þurfti að vinna fyrir því að taka niður grímuna og nýta mér hjálpina með opnum huga. Í dag eru komin 13 ár síðan og mikil vinna að baki sem hefur skilað sér að ég á mér líf í dag og hef útskrifast sem félagsliði og ráðgjafi úr Ráðgjafaskóla Íslands. Ég hef unnið mikið í forvörnum og geri mitt besta til að hjálpa ungu sem eldra fólki. En maður þarf að vinna vinnuna sjálfur og þá getur verið gott að vita hvað er að og hvaða hjálp getur verið hægt að nýta. Ef fólk vill fræðast meira um þá hjálp sem ég hef fengið er ykkur velkomið að hafa samband og aldrei að vita nema þú getir fengið hjálp eða hjálpað öðrum að eignast betri lífsgæði sem þáttakandi í lífnu. Þetta er hörkuvinna en er þess virði til að losna úr eigin fangelsi og hugsunum út í frelsið.
